M�SL�MANLARIN TAR�H�NE ���NC� KIRILMA: SALTANAT

Resulullah’�n vefat�ndan tam 30 y�l sonra 661’de  Kufe’de kendisine biat edilen Hasan b. Ali, Müslümanlar�n yönetimini Muaviye’ye terk etti�ini aç�kl�yordu. (1)

Bu, yeni bir dönemin ba�lang�c� idi. Müslümanlar�n ortaya koyduklar� kendilerine özgü olan siyasi rejim; hilafet ortadan kalk�yordu. Uygulamadaki hatalar� bir yana tutarsak teorik olarak hilafet modeli tarihte e�ine az rastlan�r bir siyasi model oldu. Referans olarak Kur’an ve Resulullah’�n uygulamalar�n�n esas al�nmas�, kanunlar önünde tam bir e�itli�e önem verilmesi, yönetici seçiminin belirli k�staslara göre yap�lmaya çal���lmas� bu siyasi modelin özgün yanlar�n� olu�turdu.

Araplar�n ciddi bir devlet gelene�inin olmamas� hilafet modelinin uygulamadaki hatalar�n�n erken dönemde ortaya ç�kmas�na yol açt� diyebiliriz. Ardarda ya�anan siyasi krizlerin atlat�lamamas� rejimin sonunu getirdi. Tabi ki �slam öncesinde Mekke’de ya�anan Emevi-Ha�imi çat��mas�n�n tekrar alevlenmesinin etkisini de gözard� etmemek gerekir.

Ehli Sünnet tarihçileri, önceki fitne dönemlerinde ya�anan ac�lar�n bitmesinden ve siyasi iki ba�l�l���n bire inmesinden duyduklar� memnuniyetle bu y�la “birlik y�l�” dedi.(2)  Halbuki yeni sistem, toprak bütünlü�ü haricinde hiçbir alanda birli�i sa�layamayacakt�. Ac�larda hiç azalmad�.

Halife Ali’ye isyan eden ve büyük mücadelelerden sonra amac�na ula�an Emevi ailesinden Muaviye b. Ebu Süfyan yeni bir dönemin, yeni bir anlay���n ba�lad���n� Medine’de yapt��� ilk konu�mas�nda resmen bildiriyordu: “Ben sizin ba��n�za sevginizle gelmedim. Bu, k�l�c�mla sizi dize getirerek oldu. Gönlüm size kar�� Ebu Bekir’in  ve Ömer’in yolundan gitmek istiyor. Ama bundan hiç ho�lanmad�m. Osman gibi yürümek istiyorum, ama gönlüm bunu da kabul etmedi. Hem bana hem size yarar sa�layacak bir yol tuttum. Güzel yeme, güzel içme. Beni iyiniz görmeseniz bile ben, sizi en iyi yönetecek ki�iyim. K�l�c� olmayana k�l�çla gitmeyece�im, sadece dilinizle söylediklerinize ald�r�� etmem. Sak�n fitne ç�karmay�n. Çünkü fitne geçinmeyi bozar, nimeti kirletir.” (3)

Muaviye kendisinin Müslümanlar�n lideri olarak dini anlama ve ya�amada ehil ve yeterli görülmedi�inin fark�nda idi. Bu iktidar� için tehlikeli idi. Önlem olarak kendisi hakk�nda fazileti, üstünlü�ü, halife olaca��n�n önceden bildirilmesi, vahy katibi oldu�u gibi rivayetler uyduruldu.(4)

Muaviye, kendisinden sonra Müslümanlar�n ba��na o�lu Yezid’i veliaht olarak tayin ederek as�l amac�n�n iktidar� Emevi ailesinin mülkü haline getirmek oldu�unu gösterdi. (5)

Saltanat, tabi ki Muaviye’nin icad etti�i bir yönetim tarz� de�ildi. Yeryüzünde binlerce y�ld�r uygulanagelen bu sistem onun taraf�ndan yürülü�e kondu.

Saltanat 661’den 1900’lere kadar halk� Müslüman olan topraklar üzerinde tart���lmaks�z�n kabul edildi ve uyguland�. Bu iktidarlar dönemindeki saray ulemalar� taraf�ndan me�rula�t�r�ld�.

Bu modelin temel de�i�mezleri �unlar oldu:

1 – Yöneticinin seçimle de�il vesayetle olmas�. Bir ailenin hanedan olarak yükseltilmesi.

2 – Yöneticinin ve hanedan�n hesap verilebilirli�inin ortadan kald�r�lmas�.

Saltanat�n, Resulullah’�n vefat�ndan otuz y�l sonra ba�lanmas�n� bir k�r�lma noktas� olarak görmemim sebebi, Müslümanlar�n siyasetteki ufuklar�n� köreltmi� olmas�ndand�r. Özellikle Sünni siyaset anlay���, yak�n tarihe kadar saltanat d��� bir iktidar� tahayyül bile edememi�tir. Günümüzde bile hala Osmanl� hanedan� özlemi ile yananlar, irili ufakl� Arap ülkelerindeki hanedan yönetimler hep bu anlay���n birer sonucu de�il mi?

Sorgulanamaz, hesap sorulamaz,  ölmeden de�i�tirilemez �eyhlerin, parti liderlerinin, cemaat önderlerinin bu topraklarda hala sultanlar gibi ya�amalar�n�n sebebi bu anlay���n sonucu  de�il mi?

D�PNOTLAR
1- Bu anla�man�n olu�mas�n�n sebepleri ve anla�ma maddeleri konusunda bak�n�z: Tarihi Taberi c.4 s.74-75
2-  Mesudi, Murucüz Zeheb c.2 s.4
3-  �bni Abdirabbih el-�kdul Ferid c.4 s.147
4- �rfan Aycan, Saltanata Giden Yolda Muaviye b.Ebu Süfyan s.45, 136
5-  Tarihi Taberi c.4 s.91