�Ki�i putla�t�rmas� y�k�m getirdi�

“Atatürk, mutlak iktidar� terk edebilirdi, ama etmedi. Memlekette her meydana heykelini diktirme i�iyle �ahsen ilgilendi. Bu putla�t�rma hâlâ süren bir ‘kültürel-siyasi’ y�k�m getirdi.”

* * *

“Cumhuriyet, ‘gerçek laikli�i’ getirmedi.  Bizde laiklik tasfiye hareketiydi. Dinin, devletin mutlak gücünü k�s�tlama potansiyeli ‘laiklikle’ yok edilmek istendi. Çünkü amaç laiklik de�il, mutlak iktidard�.”

* * *

“Emperyalizme kar�� sava�t���m�z yönünde hayret verici görü�ü, 1960’larda Do�an Avc�o�lu ve Mihri Belli icat etti. Asl�nda Kurtulu� Sava��, Türkiye-Yunanistan sava��d�r. �ki ülke aras�nda büyük bir sava� ya�and�.”

* * *

“Cumhuriyet diktatörlü�ün kod ad�d�r. Cumhuriyete demokrasi için de�il, �ah�s diktatörlü�ü için geçildi.”

* * *

“Atatürk milliyetçili�i 1920’ler fa�izmidir. Kurtulu� Sava��’nda ise �slami cihat üzerinden hareket etti bu milliyetçilik.”

* * *

“Kurtulu� Sava��, Sevr’e tepki de�ildir. Sevr, Kurtulu� Sava��’na bir tepkidir. Sevr, Meclis aç�ld�ktan sonra yap�ld�.”

* * *

“1918’de kad�nlar tesettürü b�rakt�. Ankara bu de�i�ime inan�lmaz bir taassupla kar�� ç�kt�. Tesettürü savundu.”

NEDEN? SEVAN N��ANYAN
Türkiye hiç bitmeyen çalkant�lar�n�n en a��rlar�ndan birini ya��yor gene. Bütün bu sars�nt�lar�n, çekti�i sanc�lar�n köklerinin yak�n tarihe uzand���n� görüyoruz. Seksen y�ll�k Cumhuriyet’e ra�men, Türkiye sanki hâlâ 1900’lerin ba��n�n �ttihatç� Osmanl�’s�nda ya��yor. Cumhuriyet’in, �ttihatç�l�k gelene�ini de�i�tirememesi, yeni bir devlet, siyaset ve ahlak getirememesi, toplumu geçmi�inin içine hapsetti. Peki, Osmanl�’n�n son yüzy�l�nda ve �ttihatç�lar zaman�nda neler ya�an�yordu? Cumhuriyet bu �ttihatç�lardan neleri miras ald�? Bat�l�la�ma neydi? �ttihatç�l�k, Cumhuriyet’in zihniyetini nas�l etkiledi? Atatürk’ün �ttihatç�larla ili�kisi nas�l sürdü? Türkiye Cumhuriyeti’nin niteli�i neydi? Atatürk’ün liderli�i nas�ld�? Neden demokrasi ve hukuk cumhuriyetin bir parças� olamad�? Tek Parti döneminde nas�l yönetildik? Bütün bunlar� ara�t�rmac�-yazar Sevan Ni�anyan’la konu�tuk. Amerika’da Yale Üniversitesi’nde felsefe okuyan, Columbia’da siyaset bilimi master� yapan Sevan Ni�anyan’�n son olarak Yanl�� Cumhuriyet isimli kitab� yay�mland�.

* * *

Yeni bir kitab�n�z ç�kt�. Yak�n tarihle ilgili bildiklerimizin neredeyse tümünü sarsan iddialar�n�z var. Siz Osmanl�’n�n son yüzy�l�n�n bir gerileme ve çökü� dönemi oldu�unu kabul etmiyorsunuz. Sizce Osmanl�’n�n son yüzy�l�n� nas�l tarif etmek gerekir?

Türkiye’de bugün hâlâ ya�ayan reformlar�n yüzde 80-90’� Osmanl�’n�n 1830’lardan sonraki döneminde yap�ld�. Bat�’n�n sadece kurumlar� de�il, kültürel davran��lar� da benimsendi bu dönemde. Tiyatro ve resim hayata girdi. Kad�n haklar�nda radikal reformlar oldu. �a��rt�c� bir gerçektir ki, Türkiye’de k�z lisesi Fransa’daki ilk k�z lisesiyle ayn� tarihte aç�ld�. Bu ülkede, 1920-1950 aras�nda Bat�l�la�ma duraklad�.

Atatürk döneminde mi duraklad�?

Evet. Bat�l�la�ma, 1923-50 aras�ndaki Tek Parti Dönemi’nde duraklad�. Toplumun Bat�’ya yakla��m�nda, Bat�’yla ve oradaki fikir ak�mlar�yla ili�kisinde ise radikal bir gerileme oldu. Gerçi Medeni Kanun’un kabulü Bat�’yla bütünle�mede ad�md�r ama, Türk hukukunun Bat�’dan tercümelerle reforme edilmesi Tazimat’la ba�lad�.

Osmanl� yar� teokratik bir devletti. Cumhuriyet’le teokratik olmayan bir devlete geçildi. Bu, Bat�l�la�ma yolunda bir ad�m de�il midir?

Bu teokratiklik konusunu ciddiye alm�yorum. Çünkü Osmanl� devleti öteden beri örfî, askerî bir devlet oldu. Osmanl� pragmatik bir mant�kla yönetildi. Bak�n... 1918’den itibaren Bat� ülkelerinde kad�nlar�n toplumdaki rolüyle ilgili bir patlama oldu. Bizde bu de�i�im önce �stanbul’da ya�and�. 1918-21 y�llar�nda kad�nlar birden bire tesettürü b�rakt�. Ankara ise buna inan�lmaz bir taassupla kar�� ç�kt�. Ankara 1920, 1921 ve 1922 y�llar�nda tesettürü savundu. Ve 1922’de Ankara rejimi tüm ülkeye hâkim oldu�unda, kad�n haklar�na ve giyimine ili�kin oldubittilerle kar��la�t�. Atatürk, bu yeni döneme büyük bir esneklikle ve h�zla intibak etmeyi ba�ard�.

Siz, cumhuriyetin ilk 20, 30 y�l�n�n da ta�raya çökü� getirdi�ini söylüyorsunuz. Nas�l bir çökü�ten söz ediyorsunuz?

19. yüzy�l�n ikinci yar�s�nda �emdinli’den Edirne’ye bu memlekette çok zevkli bir sivil mimari do�mu�tu. Güzel evler, banka binalar�, saat kuleleri, camiler, kiliseler yap�ld�. 1920-1950 aras�nda ise ta�rada sadece eci� bücü� sefil bürokrat evleri yap�ld�. Bu toplum sanki cilal� ta� devrinden ç�k�yormu� gibi bina yapmay� ve �ehir ya�am�n� 1950’lerden sonra s�f�rdan ö�rendi.

Bunda Türkiye’nin Türkle�tirilmesinin ve Müslümanla�t�r�lmas�n�n pay� yok mu?

Hiç �üphesiz. Enkaz edebiyat� yap�lmamal�. Almanya 1950’de tekrar Avrupa’n�n en zengini oldu ama bizimkiler ba�aramad�. Gayrimüslim esnaf ve zanaatkâr�n nüfustan eksiltilmesi, Türkiye’nin bugün dahi alt�ndan kalkamad��� bir y�k�nt� b�rakt�. Bak�n... 1915’te Van’�n yar�s� Kürt de�il Türkmü�. E�er yap� ustas�n�, gazete yay�nc�s�n�, bankac�s�n�, manifaturac�s�n� yok ederseniz, medeni �ehir ya�am�n�n alt yap�s�n� kald�r�rsan�z, orta ve üst s�n�f Türklerin de ya�ama ko�ullar� ortadan kalkar. Nitekim bunlar Ankara’ya göçtüler ve geride bir enkaz kald�. Anadolu’nun çökü�ü budur i�te!

Sizin Atatürk ile ilgili de sars�c� iddialar�n�z var. Atatürk’ün liderli�ini nas�l tan�mlars�n�z?

Ola�anüstü cesur, yarat�c�, zeki bir �ahsiyet. Fakat ne yaz�k ki bu deha ve güçlü ki�ilik ard�nda çok olumlu bir performans b�rakmad�. Atatürk mutlak iktidar� terk edebilirdi, etmedi. Orta ve üst kadrolar�n büyük bölümünü �ahsi a��rl��� alt�nda ezdi, yok etti. Ülke, siyasi kadro azl���yla kar��la�t�. Ayr�ca �ah�s putla�t�r�lmas�na dayanan kült, Türkiye’ye bugün bile alt�ndan kalkamad��� bir manevi, kültürel ve siyasal y�k�m getirdi. Mustafa Kemal, 1926’dan itibaren memleketin her meydan�na kendi heykelini diktirme i�iyle �ahsen ilgilendi. �ehir meydanlar�na kendi heykelini diktiren ilk cumhuriyet lideri olmak gibi ilginç bir özelli�e sahip oldu dünya tarihinde.

1920-30 aras�nda kurulan birçok otoriter rejim y�k�l�rken Atatürk’ün hâlâ sayg�nl���n� ve etkisini korumas�n� nas�l aç�kl�yorsunuz peki?

1946-50 aras�nda yap�lm�� bir mutabakatla aç�kl�yorum. Türkiye, �kinci Dünya Sava�� ertesinde demokrasiye bir mutabakat yaparak geçti. Demokrat Parti ile CHP aras�ndaki uzla�maya göre, Tek Parti Dönemi’nin uygulamalar� sorgulanmayacak, devri sab�k yarat�lmayacak ve belirli �eyler yüceltilecek, kutsalla�t�r�lacakt�. O tarihte, Türkiye’de demokrasiye geçi�in esas yönlendiricisi ABD’ydi ve dönü�ümün gemiyi fazla sallamadan yap�lmas� kanaatindeydi. Türkiye 1920’ler, 1930’lar totalitarizmini gömmek için 1940’larda ve 50’lerde bir hesapla�ma yapamad�. Portekiz, �spanya, Yunanistan 1970’lerde geçmi�leriyle hesapla�t�lar, Türkiye hala hesapla�mad�.

Din konusunda Kemalist devrimin Sovyetler’e yak�n radikallikte oldu�unu söylüyorsunuz. Niye böyle dü�ünüyorsunuz?

1920’lerin ve 30’lar�n dünyas�nda, ‘diktatörlük rejimi’ pek çok ülkeye hâkim oldu. Bunlar�n din kurumuna yakla��mlar� farkl�l�k gösterdi. �talya’daki fa�ist model Katolik kilisesini bir müttefik olarak gördü. Alman Nazizmi, din kurumunu siyasetin kenar�na itti. Sovyet modeli ise dini yok etmek istedi. Türkiye dini tamamen yok etmedi ama dinin kurumsal alt yap�s�n� (tarikatlar, medreseler, vak�flar) çökertmeyi denedi. Dini devlet bask�s� alt�nda dar bir alana hapsetmeye, Arapça e�itimini ve eski yaz�y� kald�rarak, Kuran’�n referanslar�n� toplumdan silmeye çal��t�. Böylece toplum devletin onaylad��� tercümelerle yetinecekti.

Atatürk’ün kurdu�u CHP’nin ilkeleri aras�nda demokrasi yok. Sizce demokrasi Atatürk’ün daha sonraki hedeflerinden biri miydi?

Hay�r. Öyle olsayd�, bunun bir izi olurdu. Fazla güçlenmi� olan �nönü’ye kar��, �nönü’yü sevmeyen ki�ilerden olu�an göstermelik bir muhalefet partisi olan Serbest F�rka kurduruldu 1930’da. Ama üç ayda halk öyle ilgi gösterdi ki bu partiye, i�, bütün rejimi çökertecek bir alt üst olu�a dönü�tü ve parti kapat�ld�. Atatürk iktidar olduktan ve diktatörlü�ünü kurduktan sonra, tüm söylev ve demeçleri külliyesinde, ki binlerce sayfal�k metinlerin hepsini okudum, demokrasi kelimesi sadece alt� yerde geçer. �kisi, yabanc� bas�na verdi�i demeçtedir. Di�er dördü de ‘demokrasi iyi ama’ türü cümlelerdir. Türkiye’de demokrasi 1923’te ba�lamad�, aksine kesintiye u�rad�.

Anlamad�m...

1923’te kurulan rejim demokrasi de�ildir. Bak�n... 1876’da Birinci Me�rutiyet’le Meclis aç�ld�. Serbest tart��malar ve mebus seçimleri yap�ld�. 1908’den itibaren de siyasi partiler kuruldu, 1908,1912 ve 1913’te seçimler yap�ld�. Cumhuriyet ise demokrasiyi kesintiye u�ratt�. 1923’teki �kinci Meclis seçimlerinde milletvekili listelerini Cumhurba�kan� iki ki�inin yard�m�yla �ahsen haz�rlad� ve seçime sadece bir liste girdi. 1946’ya kadar ki dört seçimde de ayn� �ey ya�and�. B�rak�n demokrasiyi... Bir toplumda demokrasiden daha derin baz� siyasi de�erler vard�r. Mesela... Kul kültürü, yani biat kültürü toplumda azal�yor mu art�yor mu? Toplumsal yap�, devletin tecavüzlerine kar�� bir bel kemi�ine kavu�uyor mu? Toplumun adalet anlay��� geli�iyor mu? Tek parti dönemi bu aç�lardan bir felaket oldu.

Atatürk’ün Padi�ah Vahdettin’le ili�kisi hep sorgulan�r. Sizin görü�ünüz ne bu konuda?

Aralar�ndaki büyük yak�nla�ma, Vahdettin veliahtken gerçekle�ti. Mustafa Kemal’in beklentiler içinde bulundu�u ve Enver’le aras�n�n bozuk oldu�u biliniyordu. Mustafa Kemal, kas�m 1918- may�s 1919 aras�nda �stanbul’da çok yönlü temaslarda bulundu ve Vahdettin taraf�ndan, Anadolu’da askerî diktatörlük kurma anlam�na gelen, Osmanl� tarihinde görü�memi� yetkilerle donat�larak genel müfetti� s�fat�yla Anadolu’ya gönderildi. Band�rma vapuruyla �ngilizlerden kaçt� falan, bunlar yaland�r.

Atatürk’ün Enver pa�ayla ili�kisi nas�ld�?

Aralar�nda derin bir rekabet ve çekememezlik vard�. Enver Pa�a’yla ya��tt� ve ayn� çevrelerden geliyordu. Enver Pa�a genç ya�ta fiilen diktatör olmu�tu. Belki de 1916-1917 y�llar�nda kurulmas� tasarlanan bir cumhuriyetin lideri olmu�tu.

Enver, cumhuriyet kurmay� dü�ündü mü?

Evet. O döneme ait bilgilerde var bu. Enver’in cumhuriyet kurmay� tasarlad���, me�rutiyete son verip kendi �ahsi diktatörlü�ünü ilan etmek istedi�i ama Talat Pa�a’n�n buna engel oldu�u anlat�l�r. Unutmay�n ki 1910’lar�n dünyas�nda cumhuriyet kelimesi diktatörlü�ün kod ad�d�r.

Bu durumda bizde cumhuriyet, padi�ahl�ktan diktatörlü�e geçi� miydi?

Evet. Sadece Türkiye’de de�il. Macaristan, Rusya, �spanya’da böyledir. Kurulu bir düzenin ve kurumsal dengelerin temsilcisi olan ‘me�ruti monark’� devirip, onun yerine hiç kimseye kar�� sorumlu olmayan tek bir sivil �ahs�n geçmesi ve tüm yetkileri elinde toplamas�yd� cumhuriyet. 1910’lar dünyas�nda cumhuriyet, demokrasiye do�ru at�lm�� bir ad�m de�ildi. �ah�s diktatörlü�üne at�lm�� bir ad�md�. Zaten en demokratik ülkelerin ço�u cumhuriyet de�ildir.

Siz Falih R�fk�’ya dayanarak, Atatürk’ün Enver Pa�a’y� devirmeye haz�rlanan Cemal Pa�a’ya kat�ld���n� söylüyorsunuz. Atatürk, Enver’i devirmek mi istiyordu?

Ço�u yazar bunu yazd�. 1916 ve 1917’de bir dizi darbe te�ebbüsünün yap�ld���na dair ipuçlar� var. Mesela Yakup Cemil darbesi... Yakup Cemil yakalan�p idam edildi fakat evraklar�nda, darbeden sonra olu�turulacak hükümetin önderli�ine M. Kemal’in getirilece�ine dair belgeler bulundu. Ar�ca M. Kemal de an�lar�nda söz ediyor. Suriye’de bulunan Cemal Pa�a’n�n hükümeti devirmeye ve Alman ittifak�n� bitirmeye dönük giri�imlerinin oldu�unu fakat sonra korktu�u için vazgeçti�ini anlat�yor.

Cumhuriyetin dünyayla ili�kisine de farkl� bak�yorsunuz. Bat�l�lar�n o dönemde Türkiye’yi bölme amac�n�n olmad��� kanaatinde misiniz?

Evet. Osmanl� �mparatorlu�u’na son vermekte kararl�yd�lar ama Türk nüfusun ço�unluk oldu�u her yerde bir Türk egemenli�inin kurulmas�n� istiyorlard�. �mparatorlu�un Türk nüfusa sahip olmayan yerlerini, tüm Arabistan’� ve belki de Kuzeydo�u’da ve Güneydo�u’da baz� topraklar� ay�rmay� dü�ündüler. Yani Ermenistan s�n�r�n�, Kürtleri ve Bat�’daki Rumlar� ne yapacaklar�n� bilemediler. Bugünkü bak�� aç�s�ndan bakarsan�z bu bölmektir ama o gün için bölmek de�ildir. Türk nüfusun ço�unlukta oldu�u yerlerde bütünlüklü bir devlet olu�turma niyetindeydiler. ABD ve �ngiltere, Türkiye’de demir leblebi gibi bir rejimin bulunmas�n�n dünya dengeleri aç�s�ndan do�ru olaca�� kanaatindeydiler. Osmanl� gibi istikrars�z bir yap� istemiyorlard�.

Cumhuriyetin Bat� uygarl���yla ili�kisi nedir?

�kirciklidir. Biz �kinci Mahmut’tan beri bir yandan ‘Bat�’ya mecburuz’ diyoruz, di�er yandan da ‘Bat� dü�mand�r, emperyalisttir, kâfirdir, bizi sömürür’ diye dü�ünüyoruz. Cumhuriyetin bilinçalt�nda yatan derin bir yaran�n ifadesidir bunlar. Ziya Gökalp’lerden, Ömer Seyfettin’lerden beslenen bir �rkç�l�k ve gâvur dü�manl��� kültürüyle biz bir yandan dü�man�z Bat�’ya... Bir yandan da g�ptayla, k�skançl�kla bak�yoruz ona. 1920’lerden beri böyle acayip bir zihniyetin makas�na s�k��t� Türkiye.

Sizce harf devrimin sonuçlar� kötü mü oldu?

Microsoft ça��nda Latin alfabesi kullanmak büyük nimet ama... Bunun Türkiye’de okuryazarl��� art�rd��� do�ru de�il. �brani yaz�s�n� kullanan �srail’de okuryazarl�k Türkiye’den daha yüksek. Harf devriminde amaç, Bat�l�la�mak de�il, eski yaz�y� yasaklayarak Türkiye’nin geçmi�iyle ba�lar�n� koparmakt�r. Bu ülkenin dokuz yüz y�ll�k kültürel geçmi�iyle ba�lar�, halka on be� gün süre verilerek tek bir hamlede kopar�ld� ve s�f�rdan ba�layan bir toplum haline getirildi. Elli sene boyunca üniversite dahil hiçbir yerde insanlara eski yaz� ö�retilmedi. Bir toplumun kendi geçmi�i hakk�nda tam ve mutlak bir cehalete indirgenmesidir bu.

Türkiye di�er �slam ülkelerine k�yasla birçok aç�dan çok geli�mi�. Bunda Atatürk’ün ve Kemalizm’in hiç rolü yok mu?

Sanm�yorum. Türkiye 14. yüzy�ldan itibaren �slam dünyas�n�n en geli�mi�, en güçlü ve Bat�’ya en yak�n en ülkesi oldu.

Siz laikli�in asl�nda bir tasfiye hareketi oldu�unu da iddia ediyorsunuz. Niye?

Cumhuriyet’in laiklik politikas� gerçek bir laikli�i gerçekle�tirmedi. Dinin, devlete kar�� nispi özerkli�ini ve devletin mutlak gücünü k�s�tlayabilme potansiyelini yok etmekten ibaret oldu. Çünkü amaç laiklik de�ildi. Amaç mutlak iktidard�. Yani iktidar� kimseyle payla�mamakt�. Amaç, cumhuriyeti kuran �ah�slar�n iktidar�yd�.

Biz Bat� uygarl���n�n de�erlerine bir türlü ula�amad�k. Sizce bunun sebebi ne?

Esas hata 1946-50’de yap�lan Kemalizmi yüceltme mutabakat�yd�. 1920’lerde dünyada rüzgârlar totaliterlik ve diktatörlük yönünde esiyordu. Ama 1945-46’da bu ülkenin önünde bir f�rsat kap�s� aç�ld�. Çünkü dünyada demokrasi rüzgârlar� esmeye ba�lad�. Ama Türkiye ‘Benim totaliter geçmi�im yücedir, tart���lamaz’ dedi. Oysa diktatörlü�ü reddetmeden demokrasiye geçmek mümkün de�ildir. Nitekim Tek Parti Dönemi’nin ruhu darbelerle hep geri geldi. �ttihatç� totaliter ruhtan kurtulam�yoruz.

Atatürk milliyetçili�ini nas�l tarif edersiniz?

Atatürk milliyetçili�i Kurtulu� Sava�� y�llar�nda �slami cihat anlay��� üzerinden hareket etti. 1924’te ise �slam unsurunu ç�kard�lar ve yerine ‘vatan millet Sakarya’ diye bir siyasi amentü kurdular. Bu amentü, ‘Kurtulu� Sava��, Atatürk, 29 Ekim, halifenin kovulmas�, dü�man�n denize dökülmesi’ gibi bir dizi semboldür. Bu amentüyü kutsayana vatanda�, kutsamayana vatan haini dediler. Atatürk milliyetçili�i denen ve çok modern, ça�da� ve sol zannedilen �eyin özü, en klasik anlam�yla 1920’ler fa�izmidir. �talya’da 1920’deki rejim bu ideoloji üzerine kuruldu. Vatanda�l�k haklar�n� bir siyasi amentüye ba�lama dü�üncesi çok tehlikelidir. Çünkü bu siyasi amentüye boyun e�meyece�ine dair en ufak ku�ku duyulan ki�i vatan hainidir, Gayrimüslimlerin kovulmas�n�n, mülklerine el konulmas�n�n temelinde Atatürk milliyetçili�i yatar. 1930’larda bu Atatürk milliyetçili�inin üstüne bir de Türk �rkç�l��� eklendi.

Kemalizm’in, Orta Asya’dan yay�lan Türk �rk�n�n üstünlü�üne inand���n� m� dü�ünüyorsunuz?

�talyan rüzgâr�n�n esti�i 1920’lerde Ankara’n�n söyleminde Orta Asya’n�n ad� geçmez. 1930’larda Alman rüzgâr� eser ve Atatürk kendini ola�anüstü bir �evkle, Orta Asya’dan tüm dünyaya egemen olmu� atalar�m�z efsanesine adad�. Tüm dünya dillerinin Türklerden türedi�i, dünyaya medeniyeti Türklerin götürdü�ü söylendi.

Türklerin Orta Asya’dan geldi�i görü�ünü payla�m�yorsunuz. Türkler kim sizce?

Eskiden Anadolu ve Rumeli’de oturan Türkçe konu�an ve Müslüman olan insanlar Türk say�l�rd�. Hâlâ halk aras�nda geçerli olan tan�m budur. Cumhuriyet döneminde Türk kavram�yla radikal olarak oynand�. Dinî içerik ç�kar�l�p yeri siyasi bir içerikle dolduruldu. Ama bu tutmad�. Orta Asya diye bir �ey buna yamanmaya çal���ld�. Tarihle ilgilenen herkes bilir ki, Türkiye’nin bugünkü etnik kompozisyonunda Orta Asya unsurunun pay� yüzde 10-15’tir. Anadolu’da yerli bir halk vard�.

Peki... Kurtulu� Sava��’nda dünyan�n en güçlü ülkeleriyle sava�t���m�z görü�üne kat�lm�yor musunuz?

Emperyalizme kar�� sava�t���m�z yönünde hayret verici görü�ü, 1960’larda Do�an Avc�o�lu ve Mihri Belli icat etti. Kurtulu� Sava��, Türkiye Yunanistan sava��d�r. �kisi aras�nda büyük bir sava� ya�and�.

Kurtulu� sava�� olmasayd� ba��ms�zl���m�z� kaybetmez miydik sizce?

Bir süre için kaybederdik ama 1918’de Amerika, �ngiltere ve Fransa Türkiye’de sa�lam bir devletin olu�mas�n� talep ediyorlar. Türkiye o tarihte y�k�lm�� ve ekonomik olarak tükenmi� oldu�u için, baz� reformlar gerçekle�inceye dek bir vesayet alt�nda tutulmas�n� da savunuyorlar. Bak�n... 1945’ten sonra uygulanan modelin ta kendisidir bu. 1946’da Marshall Plan� ve NATO’yla Türkiye Amerikan mandas�na girdi. 1918’de konu�ulan da farkl� de�il. Bir reform hükümeti kurulacak ve ülke belki 20 y�l Amerikan mandas� alt�nda bulundurulacak ve sa�lam modern bir devletin olu�mas� sa�lanacak. ‘Türkiye’nin maliye iradesine, ordusunu sa�lamla�t�rmaya, kara ve deniz yoluna ihtiyac� var’ diyorlar. 1918 ve 1919’da bu gündemdedir. Sevr gündemde de�ildir. Sevr de Türkiye’yi bölmez ya...
Nas�l bölmez?

Sevr’in maddelerinin büyük k�sm�, Türkiye’nin üçlü bir uluslararas� idare alt�na sokulmas�yla ilgilidir. Sevr, hükümranl��� Türklerden al�r. Bir �eye dikkat etmek laz�m. Kurtulu� Sava��, Sevr’e bir tepki de�ildir. Sevr, Kurtulu� Sava��’na bir tepkidir. Ankara’da Millet Meclisi aç�ld�ktan bir ay sonra Sevr Anla�mas� gündeme geldi.

Siz hepimizin bildiklerinin tersini söylüyorsunuz. Bu iddialar�n�z için hangi kaynaklara bakman�z gerekti? O kitaplar bugün yasak m�?

De�il. Sadece Atatürk’ün kendi yazd�klar�n� bir Japon turistin bak�� aç�s�yla, onu ne yücelterek ne de küçülterek okursan�z her �ey ortadad�r zaten...

(Röportaj: Ne�e düzel / Taraf)