�SLAM� D���NCE VE �NSANIN �EVRES� -I-

Bizler insan�z. �nsan� di�er varl�klardan ay�ran birçok unsur vard�r. Dü�ünmek ve konu�mak bu unsurlar�n ba��nda gelir. �nsana ait olan her �ey imtihana tabi olmas� hasebiyle, dü�ünmesi ve konu�mas� da bu tarifeye dahildir.

 

Hayata yön veren ve de�er katan as�l etmen dü�üncedir. Dü�ünce; insan�n ya�ad��� çevreden hali de�ildir. Bu nokta-i nazardan bakt���m�z zaman dü�ünce çevre �artlar�yla do�ru orant�l�d�r. �stisnalar elbette vard�r.

 

�nsan için dü�üncenin do�rulu�u su gibi, hava gibi hayati bir öneme sahiptir. Dü�üncenin do�rulu�unu ve yanl��l���n� anlayabilmenin birçok yolu vard�r. En kestirme yolu sözdür. Dü�ünce sözü, söz de dü�ünceyi �ekillendirir. 

 

Gerek davran��la, gerek sözle �ekillenen dü�ünce do�ru olabilece�i gibi yanl�� olma ihtimali de vard�r. Do�ru olan ve olmayan dü�ünceyi birbirinden ay�rabilmeliyiz. Bunun için elimizde bir ilke, bir ölçüt, bir mikyas olmal�d�r.

 

Do�ruluk ve yanl��l�k insanlara, bölgelere ve ülkelere has de�ildir. Do�ru her yerde do�ru, yanl�� her yerde yanl��t�r. As�l önemli olan do�ru ve yanl��� neye göre de�erlendirdi�imizdir. Kur'an'�n ve hadislerin müdahale etmedi�i, insanlarda zuhur eden 'do�ru ve yanl��' farkl� anlamlar ve yüklemler kazanabilir. 

 

Bir dü�ünceye sahip olmak önemlidir. Bu dü�ünce çevre �artlar�na ba�l� olarak geli�ir ve de�i�ir. �nsanlar çevrede olup bitenlere bakarak ya da yaz�lanlar� veya ö�retileri içselle�tirerek bir fikir sahibi olur. “Akl� gözünde” diye bir deyimimiz var. Bu deyim tam da bu durumu ifade eder. 

 

Yanl�� dü�üncelerin en büyük müsebbibi ku�kusuz ki�inin ya�ad��� ortamlard�r. Ortam�n temiz, nezih ve kötülüklerden ar�nd�r�lm�� olmas� dü�üncenin berrakl��� aç�s�ndan son derece önemlidir. �u ayetler bu konuda en önemli delilimizdir:

 

"Sizin içinizden (insanlar�) hayra ça��ran, iyili�i emreden, kötülükten al�koyan bir topluluk olsun. Bunlar, kurtulu�a erenlerin ta kendileridir." (Âl-i �mran/104)

 

"Münaf�k erkekler ve münaf�k kad�nlar birbirlerindendirler. Kötülü�ü emreder, iyilikten al�koyar ve ellerini s�kar (cimrilik ederler). Allah’� unuttular, Allah da (onlar� yard�ms�z ve nefisleriyle ba�ba�a b�rakarak) unuttu. �üphesiz ki münaf�klar, fas�klar�n ta kendileridirler." (Tevbe/67)

 

Rasulullah'tan rivayet edilen “Bir kötülük gördü�ünüz zaman elinizle, gücünüz yetmezse dilinizle de�i�tirin, ona da gücünüz yetmezse kalben bu�z ediniz.” (Müslim, �man 78) hadisi, çevrenin kötülüklerden ar�nd�r�lmas� aç�s�ndan son derece önemlidir. Al��kanl�k kazanmamak ad�na, tan�k olunan kötülüklere kar�� bu�z etmek ve kin tutmak gerek.

 

Zararl� otlar�n yeti�ti�i ve her taraf� kaplad��� ortamlarda faydal� bitkilerin yeti�mesi neredeyse imkans�zd�r. Bu durum dünyan�n her yerinde ayn�d�r. Yanl�� fikirlerin ve davran��lar�n serdedildi�i ortamlardan uzakla�mayanlar er ya da geç yanl�� dü�ünceye kap�lmaktan ya da yanl��� icra etmekten kendilerini al�koyamazlar. �nsan� sar�p sarmalamas� gereken ana kaynaktan tam manas�yla beslenmemesi de ilave edilirse durum daha da vahimle�ir. 

 

Ortam�n bozulmas� dü�üncenin bozulmas�na sebep olaca�� gibi, dü�üncenin bozulmas� da ortam�n bozulmas�na sebebiyet verebilir. 

 

�nsanlar�n bir araya geldi�i, konu�tu�u ve bilgi al��veri�lerinde bulunduklar� sohbet ve muhabbet ortamlar� vard�r. Bu meclisler insan�n dü�ünce yap�s�n�n �ekillenmesi aç�s�ndan son derece mühimdir. Buralar insan�n dü�ünce yap�s�n� geli�tirdi�i ve �ekillendirdi�i mekanlard�r. Bu mekanlar�n do�ru kullan�lmas� söz konusu olabilece�i gibi, kötü kullan�lmaya da müsaittir.

 

Adab�na ve usulüne uygun olmak kayd�yla her �eyin konu�ulmas� gereken sohbet ve muhabbet ortamlar�; Müslümanlar�n hayat menba�d�r. Hayat damar�ndan yoksun ya�amak imkâns�zd�r. Her Müslüman�n durumuna göre bu ortamlara haftada bir, iki veya üç sefer kat�lmas� dü�üncenin geli�mesi ve �ekillenmesi aç�s�ndan gereklidir. 

 

Allah (c.c.)'�n kelam�yla ve Peygamber (s.a.v.)'in sözleriyle ba�lanmas� gereken sohbet ve muhabbet ortamlar�n�n son dönemlerde de�i�ikli�e u�rad���, ray�ndan ç�kt��� ve mecras�ndan uzakla�t��� a�ikard�r. Sadece �lahi mesaj�n konu�ulmas� gereken bu ortamlarda gayri �slami birçok unsur egemen oldu. Hatta kimi sohbet ve muhabbet ortam�, �slami olmayan unsurun istilas�na u�rad�. Dini konu�mak üzere kurgulanan bu ortamlarda dini konu�mak neredeyse imkans�zla�t�. 

 

“Kim Allah’a ve ahiret gününe iman ediyorsa ya hay�r söylesin, yahut sussun” (Buhari, Kitabu’l Edeb, 10/373) hadisi, bir araya geli�imizi düzenleyen belirgin bir ölçüt olmas� gerek. 

 

Evet! Ya hay�r konu�mak ya da susmak gerek.

 

Konu�may� düzeltmek, bir yönüyle dü�ünceyi düzeltmektir. Dü�ünceyi düzeltmek de ya�ant�y� düzeltmektir. Güzel �eylerin konu�uldu�u nadide ortamlarda filizlenecek olan dü�ünceler insan�n ruhu üzerinde etkilidir. �slami konular�n konu�uldu�u ve içselle�tirildi�i mekânlarda do�ru ve güvenilir fikirler zuhur eder. 

 

Bir Müslüman olarak nerede, ne zaman, nas�l ve kiminle oturursak otural�m, olmazsa olmazlar�m�z olmal�. Olmazlar�m�z, Allah'�n hudutlar� dahilinde �ekillenmelidir. Sohbet ve muhabbetlerimizde ayetler ve hadislerinden damlalar ne�vünema bulmal�d�r. Yap�lacak konu�malara Allah’�n (c.c.) kelam�yla ba�lanmal�, Allah’�n (c.c.) kelam�yla devam edilmeli ve Allah’�n (c.c.) kelam�yla nihayete erdirilmelidir. Allah'�n (c.c.) kelam�n�n konu�ulmad��� ortamlar Allah’�n (c.c.) istemedi�i ortamlard�r.

 

"Art�k siz beni an�n ki ben de sizi anay�m. Bana �ükredin, bana nankörlük etmeyin." (Bakara/152)

 

Allah’�n (c.c.) ad�n�n an�ld���, emir ve yasaklar�n�n dile getirildi�i, gönderdi�i Peygamberin hadislerinin serdedildi�i ortamlar �ükrün ifa edildi�i mekanlard�r. Bu ortamlarda nefsin arzu ve istekleri frenlenir. Bu gibi yerlerde �eytan�n cirit atmas�na müsaade edilmez. 

 

Do�ru dü�ünmek ve kar��daki insana do�ru dü�ünceyi aktarmak ne kadar önemli ise; yanl�� dü�ünceler sonucunda muhatab� yanl�� davranmaya ve dü�ünmeye sevk etmek de o kadar �eniyettir. 

 

�nsanlar�n fikirlerinden yararlanmam�z elbette önemlidir. Dü�ler ve fikirler Kur'an ve Sünnete ters olmad��� sürece kabul edilebilir. 

 

Selam ve dua ile...