Siz cep telefonunuzu b�rak�nca ne yap�yorsunuz?

Son bir ayd�r uyku düzenimi sa�lamak ve oturtmak için yo�un çaba gösteriyorum. Hiç kolay olmuyor lakin çok güzel sonuçlar ald�m. Birazdan nedenlerine ve detaylar�na de�inece�im.

 

Ramazan biteli bir ay oldu. Birçok insan benim gibi otuz gün boyunca iftardan sahura aradaki yakla��k 8 saati uykusuz geçirdi. Gündüzlerimiz de oruçla birlikte yar� uykulu geçti. Sonras�nda da düzen oturtmak hiç kolay olmuyor. Çevremde hala Ramazan ay�nda gibi ya�ayanlar var. Bu veriyi sosyal medyadan ölçümlemek de mümkün. Twitter’da takiple�tiklerim aras�nda sabaha kar�� üçte payla��m yapanlar hiç de az de�il. Zaten bu uykusuzluk düzeninin tam orta yerinde de sosyal medya ve internet ba��ml�l��� var.

 

Ramazan bitince bir karar ald�m ve saat 12 olmadan, yani gece yar�s�n� göstermeden uyumaya gayret ediyorum. Son bir haftad�r da saat 11 s�ralar�nda uyku bast�r�yor. Elimde ne varsa b�rak�p uyuyorum. Sabah be�te de alarm çalmadan uyan�yorum. San�r�m biyolojik saatimi kurma a�amas�nday�m. Uykuyu düzene koymakla hayat�mda neler de�i�ti? Bir kere uykumu alm��, dinlenmi� oluyorum. Güne erken ba�l�yorum. ��lerime adapte oluyorum. Bir �eyler okurken uyuklam�yorum. En önemlisi de güne dinç ba�lad���m için gün içinde ‘yoruldu�umu’ hissediyorum.

 

Bütün bu de�i�imin, dönü�ümün ve benim için verimli geçen bir ay�n merkezinde ise ‘cep telefonum’ yer al�yor. ‘Ne alakas� var’ diyenler olacakt�r. Çok alakal� oysa. Malum, i�imin merkezinde internet var, gündemi her an takip etmem gerekiyor, sosyal medyay� çok aktif kullan�yorum. Yani tam anlam�yla mobil bir insan�m. Fakat ben cep telefonu ile arama biraz mesafe koydum. Belli bir saatten sonra elime almamaya çal���yorum. Sosyal medyada geçirdi�im süreyi azaltt�m. Kolay olmad� ama bu disiplin bana sa�l�kl� uyku ve dinlenme olarak geri döndü.

 

Bu yaz�y� ve tecrübelerimi birkaç ay sonra kaleme alacakt�m asl�nda. Nihayet dergisinin haziran say�s�, ‘daha az cep telefonu daha fazla ve sa�l�kl� uyku’ deneyimimin tam ortas�na dü�ünce, yaz� da kendili�inden ç�kt�. Dijital ba��ml�l�k ve çocuklar�n ekran ba��ml�l��� üzerine özel dosyalar�n yer ald��� Nihayet’in son say�s�nda teknoloji ve internet ba��ml�l��� üzerine önemli çal��malar� olan Mehmet Dinç hoca ile yap�lm�� mühim bir söyle�i yer al�yor. Röportaj�n konusu her ne kadar saatlerini, günlerini cihazlar�n ba��nda geçiren çocuklar�n teknoloji, oyun ve sosyal medya ba��ml�l��� olsa da Mehmet Dinç’in tespitlerinde kendimi de buldum. Ayn� zamanda Ye�ilay Yönetim Kurulu Üyesi olan Mehmet Dinç, online oyun ba��ml�l���n�n bütün dünyada hastal�k olarak tan�mland���na vurgu yap�yor. Yani çevrenizde oyun ba��ml�s� bir çocuk varsa, onun art�k hasta oldu�una önce kendinizi ikna etmeniz ve hasta için de tedavi yöntemlerine ba�vurman�z gerekiyor. San�r�m burada en zor k�sm� ikna olmak. Çünkü fark�nda de�iliz ama ba��ml�l�k bir �ekilde hemen herkese sirayet etmi� durumda. Kimse de kendisiyle veya çevresiyle yüzle�mek istemiyor.

 

Peki, sosyal medya ba��ml�l��� da bir hastal�k m�? Merve Akba� ve Aleyna Ayan’�n sorular�n� yan�tlayan Mehmet Dinç’in tespitleri �öyle: “Ba��ml�l�k davran��� kanser hücresi gibidir. Ba��ml� olan ki�inin hayat�nda ba��ml�l�k harici bir davran�� b�rakmaz hale gelir. Ki�i o ba��ml�l�k davran���n� hayat�n�n merkezine al�r ve her durumda o davran���n etraf�nda dönmeye ba�lar. Dolay�s�yla bakt���m�zda dijital araçlar�n kullan�m� bütün davran��lar�n �ekillendirilmesine, belirlenmesine, yönlendirilmesine sebep oluyorsa orada ba��ml�l�kla alakal� �üphe etmemiz gerekiyor.”

 

Yukar�daki tespitler bir ayna vazifesi görüyor. Çocuklar�m�z�n ya da biz yeti�kinlerin, dijital ba��ml� olup olmad���n� anlayabiliriz. Sadece samimi olmak ve kabullenme e�i�ini a�mak gerekiyor.

 

Gençlerden birinin “Siz cep telefonunuzu b�rak�nca ne yap�yorsunuz. Ben tekrar elime al�yorum” �eklindeki itiraf�n� aktaran Mehmet Dinç bir çaresizli�e dikkat çekiyor: “Telefonu b�rakt���nda yapacak bir �ey yok gibi duruyor ve tekrar eline telefonu al�yor. Ne zaman, ne kadar kullanaca��yla ilgili karar veremez, verse de o karara uyamaz hale geliyor. Bu �ekilde ki�inin kontrolünü kaybetmesi ba��ml�l���n genel bir özelli�idir.”

 

�imdi bir dü�ünün. Kendinizi ve çevrenizdeki insanlar� gözden geçirin. Örne�in bir kafede bulu�an gençleri seyredin. Dört genç bir masadalar ve hepsinin kafas� e�ik vaziyette telefon ekran�n� takip ediyorlar. Bir süre sonra bulu�tuklar�n� idrak edip telefonlar� b�rakanlar var. Fakat çok k�sa sürüyor ve yeniden telefona gömülüyorlar. Bu görüntü belki çok s�radanla�t� ama ne kadar korkunç de�il mi? Telefondan ba�ka arkada��m�z, dostumuz kalmam�� gibi.

 

Mehmet Dinç, bir ay öncesine kadar benim de en büyük sorunum olan uyku bozuklu�unun sebebine ili�kin �öyle diyor: “Teknoloji ba��ml�l���n�n en çok zarar verdi�i alanlardan birincisi nedir derseniz; uyku derim. �kinci beslenmeyi bozuyor.” Tüm beslenme uzmanlar�n ortak görü�ü ayn� zamanda. Uyumayan sa�l�kl� beslenemez. Sa�l�kl� beslenemeyen uyuyamaz.

 

Ben tüm bunlar�n yan�nda; ba��ml�l�kla, ‘ba��ms�zl�k’ aras�nda büyük bir ba�lant� oldu�unu da dü�ünüyorum. Çünkü günümüzde ki�isel ba��ml�l�kla birlikte toplumsal ba��ml�l�k da söz konusu. Herkes online kullan�c�. Herkes sosyal medyada. Yani herkes ba��ml� olmasa da aday�. Ba��ml� bir toplumun ba��ms�zl��� ne kadar mümkün olabilir? Kültürel emperyalizm, ideolojik dayatman�n, tek tip insan in�a etmenin, cinsiyetsizli�in, ayk�r�l���n merkezinde, insanlar� ba��ml� yapan platformlar var. Tehlike çok büyük. Ancak i� i�ten geçmi� de�il. Nihayet’in kapa��nda da “Mesele ciddi ama çaresiz de�iliz” denilmi�. Bu say�y� mutlaka okuman�z�, e�er derdiniz varsa dertlenmenizi tavsiye ediyorum.

 

(Ersin Çelik  / Yeni �afak)