��te `�mmetin son kalesi` T�rkiye`nin �slam co�rafyas�ndaki rol�: `Diziler Araplara tabular�n� y�kt�r�yor`

140’tan fazla ülkeye ihraç edildi. 350 milyon dolarl�k sektör olu�turdu. Türk dizileri önce Ortado�u’yu, sonra tüm dünyay� kas�p kavurdu. Diziler, geçti�imiz hafta Körfez’den gelen haberle tekrar gündeme oturdu. Dubai merkezli uydu kanal� �irketi MBC, Türk dizilerini yay�nlamama karar� ald�. �irket Birle�ik Arap Emirlikleri merkezli ama finansörü Suudi Arabistan Kraliyet Ailesi. Türkiye’ninse bir süredir bu iki ülkeyle ili�kileri limoni. Yabanc� yay�n kurulu�lar�, yasa�� “Türk dizileri Ortado�u’daki çat��malar�n son kurban�” yorumuyla verdi. Bir süredir Suudi ve BAE televizyonlar�nda yorumcular “Türk kültürünün Arap evlerini i�gal etti�ini” savunuyordu. Peki gerçekten öyle mi?

Northwestern Üniversitesi’nin Katar kampusunda, medya bölümünde çal��malar�n� yürüten Yard�mc� Doçent Miriam Berg, Türk dizilerinin etkisini anlamak için Katar’daki 100 gençle yüz yüze görü�tü. Alman akademisyen, ara�t�rmas�n�n sonuçlar�n� Gazete Habertürk'ten Nalan Koçak'a anlatt�...

- Türk dizileri neden Ortado�ulu izleyiciyi çekiyor?

Farkl� bir aç�dan yan�t vermek istiyorum. Dublaj... Genellikle yerel dildeki yap�mlar, dublajl� yap�mlara göre daha çok tercih edilir. Ama Türk dizileri vakas�nda dublajl� yay�n Arap izleyiciyi Türk kültürüne daha da çok yak�nla�t�rd�. Dizilerin hemen hemen hepsine dublaj yap�lmas�, Türk içeri�inin bölgede çok fazla izlenmesini sa�lad�. Dillerdeki benzerli�in de bunda çok büyük katk�s� var. Seyirci ayr�ca dizilerdeki etnik, kültürel yak�nl��� çok seviyor. Biliyorsunuz Osmanl� �mparatorlu�u’nun y�k�lmas�ndan sonra Türklerle ilgili dü�ünceler genellikle olumsuz yöndeydi. Türkler için de ayn�s� geçerli. Ama dizilerle birlikte benzerlikler negatif dü�üncelerin yok olmas�n� sa�lad�.

- Ba�ka?

Türk dizilerininde Arap dünyas� için tabu olan �eylerin yer almas�. Alkol tüketimi, evlilik öncesi cinsellik gibi. Bat� yap�mlar�nda da ayn� �eyler var ama burada kabul görmüyor. Türk dizilerindeki tabular, kültürel olarak daha kabul edilebilir görülüyor. Bence dizileriniz Arap izleyicinin Bat� tarz� ya�am konusundaki merak�n� tatmin ediyor. Alt�n� hep çizdi�im kültürel yak�nl�k. Geçen y�l Atina’ya bir konferansa gittim, Türkiye’den de akademisyenler vard�, dizilerin ba�ar�s�n�n nedeni olarak yak�n kültüleri gösterince Türk akademisyenler al�nd�. Türkler kendilerini daha Bat�l� görüyorlar ama �u da bir gerçek ki Ortado�u’yla farkl�l�ktan çok benzerli�iniz var.

‘TÜRKLÜK ARAP SEY�RC�YLE UYUM YAKALADI’

- Türkler Arap kültürüne yak�nl�k konusunda hassas olabiliyor...

Emin olun ayn�s� Araplar için de geçerli. Biliyorsunuz pembe diziler asl�nda dünyada bir trend. Türk yap�mc�lar küresel format� yerelle�tirme konusunda çok ba�ar�l�. Kendi kültürel alanlar�n� yaratt�lar, öyle ki kendi co�rafyalar�n�n ötesine geçtiler. Uzun laf�n k�sas�, Türklük, art�k onu nas�l ifade ediyorsan�z, Arap seyirciyle bir uyum yakalad�.

- Dizileri en çok hangi profil izliyor?

Mesela görü�tü�üm Bat� e�itimli, iyi gelir grubundan gelen gençler, kendi istekleriyle izlemiyor. Daha çok pasif izleyici. Yani evde anneleri izliyor, onlar da diziye maruz kal�yor. �zleyici kitlesi daha çok kad�nlar, özellikle ev kad�nlar�. Yeni bir ara�t�rma yap�yorum. Burada gördü�üm sonuçlara göre, Arapça e�itim alanlar Türk yap�mlar� daha çok izliyor.

‘MODERN �SLAM ÇEK�C� GEL�YOR’

- Müslümanl���n ne kadar etkisi var?

Hayli fazla. Dizilerde Müslüman ve modern bir toplumun resmedilmesi izleyiciye çok çekici geliyor. Gerçi dizilerde dini motifler çok bask�n de�il. Namaz� mesela cenazede görüyorsunuz, ba�örtüsünü genellikle ya�l�lar tak�yor. Son y�llarda görünürlü�ü artt� ama... Fakat k�s�tl� motifler bile bir yak�nl�k yarat�yor. Bir de Türk dizileri ne kadar liberal olsa da hep muhafazakâr bir sosyal çerçevede ilerliyor. Bat� yap�mlar�nda kürtaj hiç de kötü bir �ey de�il. Türk dizilerindeyse kürtaj seçene�i orada fakat sonunda karakterler hep muhafazakâr tercih yap�yor yani “Kürtaj olmayaca��m” diyor. Araplar da bunu çok seviyor.

- Peki ya laiklik? Ara�t�rman�zda baz� kat�l�mc�lar�n s�k s�k laik kimli�e vurgu yapt���n� gördüm.

Evet önemli bir unsur. Türkiye kesinlikle modern, Do�u ve Bat� de�erlerini harmanlayan bir ülke olarak görülüyor. Model bir ülke olarak da görüyorlar. Fakat as�l önemli olan unsurlardan biri dizilerde resmedilen sosyal ili�kiler, örne�in muhafazakâr aile yap�s�. Farkl� jenerasyondan fertler bir arada ya��yor mesela. Bir yandan Arap kad�nlar, güçlü kad�n karakterleri de çok seviyor. Kad�nlar�n erkeklerle e�it, ayaklar�n�n üzerinde duran, güçlü karakterler olmas� onlar� etkiliyor. Müslüman bir toplumda güçlü kad�n karakterler olmas� Arap izleyici için farkl� bir �ey.

‘ARAP KADINLAR �Ç�N TÜRK D�Z�LER� E��TT�R ROMANT�ZM’

- Ara�t�rman�zda Arap erkeklerin, kad�nlar�n Türk dizisi izlemesini bir tür zay�fl�k olarak gördü�ünü belirtmi�siniz...

2008 gibi Gümü� dizisi buralarda çok popüler oldu. Dizideki erkek ve kad�n karakter aras�ndaki büyük a�k, e�iyle sürekli ilgilenen romantik erkek karakteri Arap kad�nlar�n dünyas�nda bir pencere açt�. E�lerinin kendilerine ayn� �ekilde muamele etmesini istediler. Art�k Türk dizileri neredeyse “romantizm” kelimesiyle e�anlaml�.

‘KADINLAR E�LER�N�N KIVANÇ TATLITU� G�B� OLMASINI �ST�YOR’

- Erkekler memnun de�il galiba...

(Gülüyor) Kesinlikle. Gümü� yay�nland�ktan sonra bo�anmalar�n artt���n� hepimiz gördük. Kad�nlar e�lerinin K�vanç Tatl�tu� karakteri gibi olmas�n� istiyor. Tüm bunlar�n yan�nda dizilerinizde aktörlük kalitesi ve yap�mlar çok iyi. �stanbul’un en iyi mekânlar� kullan�l�yor. Körfez’de ya�ayan ve etraf� çölle kapl�, y�l�n ço�unu çok s�cak havada geçiren biri için deniz, orman görmek çok egzotik. Eskiden zengin Araplar manzara görmek için Los Angeles’a giderdi ama art�k Türkiye var.

‘YUMU�AK GÜÇ ARACI OLARAK TÜRK D�Z�LER�’

- 15-18 aras�nda, yüksek gelir grubundan gençler kat�ld�.

- Gençlere Muhte�em Yüzy�l gibi dizilerden bölümler izletildi.

- “Türkiye hakk�nda ne dü�ünüyordunuz, fikriniz de�i�ti mi?” gibi sorular yöneltildi. 

ARAP GENÇLER TÜRK D�Z�LER�N� ANLATTI

- Katarl� erkek kat�l�mc�: Biz Katarl�lar genellikle �ngiltere ya da Fransa’ya gidiyoruz. Ço�umuzun orada evi var. Ama Türkiye’yi ke�fettik. Hem çok güzel hem de orada Do�u ve Bat�’ya dair her �ey var. Türkiye’de al��veri�e bay�l�yoruz, baz� akrabalar�m ev de ald�.

- Filistinli/Kanadal� erkek kat�l�mc�: Türkiye sizi gururland�r�yor. �stanbul bir Müslüman �ehri gibi, Türklerin tarihten gelen ba�ar�lar�n� gösteriyor. Ama bir yandan da laiklik var, san�r�m bu daha derin bir kimlik. Türkiye’ye has bir �ey. Orada Müslüman olmak iyi hissettiriyor.

‘SEVMED�KLER� OSMANLI’YA ARTIK HAYRANLIK DUYUYORLAR’

- Ara�t�rman�zda kat�l�mc�lar�n ço�u tarih ve do�an�n iç içe olmas�n� vurgulam��, de�il mi?

Evet. Türkiye’nin zengin kültürü, Osmanl� miras�; müzelerinin, saraylar�n�n, camilerinin etkileyicili�i Araplara muhte�em geliyor. Osmanl�’y� art�k bir bask� dönemi olarak görmüyorlar hatta hayranl�k duyuyorlar. Müslümanl�k burada ön plana ç�k�yor, “Bat�l�lar�n yan�nda hiç de�ilse Müslüman bir imparatorlukmu�” diyorlar. �nanmayacaks�n�z ama burada mutfakta çal��an bir kad�n var, orta ya�larda. ��te onu cep telefonundan Türk dizisi izlerken buldum. Hem de Türkçe izliyordu. Katar’da pek çok ki�i dizileri orijinal dilinde yani Türkçe izliyor. Çünkü dublaj yap�lmas�n� bekleyecek kadar sabredemiyor! Baz� ö�rencilerim diziler sayesinde Türkçe ö�rendi.

‘TÜRK�YE’N�N EL�NDEK� EN �Y� MARKA ARACI’

- Dizilerin Türkiye’ye turizmi ne kadar tetikledi�ini dü�ünüyorsunuz?

Biliyorsunuz buras� çok zengin bir bölge. Dizilerdeki �atafatl� ya�am tarz� tabii ki seyirciyi çok etkiliyor. O ���lt�y� kendileri gidip görmek istiyorlar. Turizm rakamlar� da zaten bunu ortaya koyuyor. Bence diziler Türkiye’nin elindeki en iyi marka arac�.

- Türkiye’nin yumu�ak gücüne ne kadar katk� yapt�lar?

Tabii ki katk� yapt� ama �unu unutmamak gerek. Türk dizileri ba�ar�l� oldu çünkü Türkiye finansal aç�dan geli�ti. Yani sadece yumu�ak de�il sert güce de ba�l� bu durum. O dizileri izleyen ve Türkiye’ye gidenler gerçekten o ���lt�y� görmeseydi etkisi olmazd�. Zengin ya�am, iyi k�yafetler, güzel makyaj vs. Türkiye’ye gidip bunlar� deneyimlemek istiyorlar. Çevremdeki pek çok ki�i �stanbul’da al��veri� yapmaya bay�l�yor.

‘TÜRK ORDUSUNUN GÜCÜ ÇOK ÇEK�C� GEL�YOR’

- Ara�t�rman�zda Türk ordusunun gücüne bile vurgu var...

Evet. Çok çekici geliyor. Türkiye’nin NATO üyesi olmas�, bir yandan da Müslüman ülkelerin ç�karlar�n� savunmas� çok önemli.

- Kat�l�mc�lardan birinin �u ifadesi çok ilgimi çekti: “Eskiden Türkiye’yi medeniyetsiz bir ülke zannederdim. Diziler fikrimi de�i�tirdi.” Asl�nda bu, Araplar�n Türkiye’ye ne kadar uzak oldu�unu göstermiyor mu?

O ö�renci bu durumu çok güzel anlatt�, evet. Mesela Lübnanl� bir kat�l�mc� vard�, 4 sene önce konu�tu�umuzda Türkiye’den neredeyse nefret ediyordu. Fakat son konu�tu�umda “Lübnan’da herkes Türkiye’ye bay�l�yor” dedi. Dizilerin alg�y� k�sa sürede nas�l de�i�tirdi�ini gösteriyor.

- En popüler oyuncular kim?

Erkeklerde K�vanç Tatl�tu� -ki kendisi çok yak���kl� (gülüyor)- ve Burak Özçivit. Kad�nlarda Beren Saat ve Tu�ba Büyüküstün. Ve tabii ki Muhte�em Yüzy�l oyuncular�.

‘D�Z� YASA�I ETK�L� OLMAZ’

- Son yasak karar�n� nas�l de�erlendiriyorsunuz?

Eminim ki hayranlar hayal k�r�kl��� ya��yor. Fakat bu insanlar dizilere gerçekten çok dü�kün, yasak karar� da pek etkili olmaz çünkü ço�u internet üzerinden izliyor.