`�am`�n Faziletleri` Rivayetleri �zerine

"�AM'IN FAZ�LETLER�" R�VAYETLER� ÜZER�NE

�ükrü Hüseyino�lu

Bilad'u�-�am, yani Suriye co�rafyas� 20. as�rda oldu�u gibi 21. as�rda da ümmetin kanayan yaralar�ndan biri oldu. Geçti�imiz yüzy�l içinde Baas diktas�na kar�� topyekün bir �ehri, Hama'y� �ehit veren Suriyeli Müslümanlar�n bu ça�daki imtihan� daha a��r geçmekte. Hama'n�n yan� s�ra, Humus, �dlib, Halep gibi �slami duyarl�l���n yüksek oldu�u Suriye �ehirleri, �imdiden �ehit kentler kervan�na kat�lm�� bulunuyor.

Yar�m as�rl�k Baas zulmüne kar�� hakl� bir isyan hareketine kalk��an Suriye halk�, bu süreçte bölge d��� güçler ve onlar�n bölgesel temsilcilerinin devreye girmesiyle bir iç sava�a dönü�en a��r çat��malar�n ma�duriyetini ya��yor. Bir tarafta ABD merkezli bat� emperyalizminin model ülkesi Türkiye'nin, di�er tarafta da Rusya ve Çin'in önderli�indeki do�u emperyalizminin son dönemde bölgesel temsilcisi görüntüsü veren �ran'�n ulusal strateji ve ç�karlar�n�n çat��t��� bu iç sava��n daha ne büyük yaralar açaca�� ve nas�l sonuçlar do�uraca�� da belirsizli�ini koruyor.

Evet, ne yaz�k ki Suriye'de çok a��r bir tabloyla kar�� kar��ya bulunuyoruz. Gün a��r� gelen kitlesel katliam haberleri, karde�lerimizin iffetine yönelik Baas çetelerinin sald�r�lar�, muhalafeti sindiremeyen rejimin kimyasal silah kullanmaya ba�land��� iddialar�... Bu a��r tablo kar��s�nda Suriyeli Müslümanlar ve zaten yitik olup yeniden ihya ve in�ay� bekleyen ümmetin bugünü ve gelece�i için Rabbimize niyazlarda bulunuyoruz. Laik dikta rejiminin kahr� ve emperyalist kamplar�n bölgeye yönelik hesaplar�n�n mahv� için ellerimizi Rabbimize aç�yoruz.

Kelimelerin anlatmakta kifayetsiz kald��� ac� ve ma�duriyetlerin ya�anmakta oldu�u Suriye konusunda, tevhidi çizgide sebat eden yay�n organlar�nda çe�itli yaz�lar yaz�ld�, de�erlendirmeler yap�ld�. Yine bu çizgide bulunan çe�itli kurulu�lar taraf�ndan konferanslar, bas�n aç�klamalar� gibi etkinliklerle Suriyeli Müslümanlar�n hakl� isyan�na destek verilirken, ayn� zamanda bu isyan�n küresel ve bölgesel güçlerce manipüle edilme tehlikesine kar�� uyar�larda bulunuldu, "istikamet" vurgusu yap�ld�. Suriye'de bugün içinden ç�k�lmaz bir kaos görüntüsü veren mevcut durumdan yegane ç�k�� yolunun, ancak ve ancak Âlemlerin Rabbi'nin belirledi�i istikamete yönelmek ve ancak ve ancak O'na dayanmakta oldu�unu b�k�p usanmadan dile getirmek zorunday�z. Bunun aksi, bât�l�n bir tonundan kaçarken ba�ka bir tonuna yakalanmak, zulmün bir çe�idini y�karken ba�ka bir çe�idini in�a etmek olacakt�r.

Suriye gündeminin farkl� bir boyutuna de�inece�imiz yaz�m�za geçmeden önce yukar�daki birkaç paragrafla Suriye konusunda taraf�m�z� ve duru�umuzu bir kez daha ifade etmek istedik. Do�rusu bunca ac� ve a��r tablo kar��s�nda, "�am'�n faziletleri"ne dair rivayetler ve bu rivayetlere dayal� olarak toplumlar�m�z�n kültüründe yer etmi� bulunan �am'�n kutsall���na dair anlay��lar� sorgulayan bir yaz� yazmakta epey tereddüt ettim. Bununla birlikte Suriye konusunda yazan ve konu�an yazar ve hatiplerin dilinde bu rivayetlerin s�kça yer almaya ba�lad���n� gördü�ümden, bu rivayetler ve onlardan kaynaklanan anlay���n sorgulanmas�na katk�da bulunmak ad�na bu yaz�y� yazmaya karar verdim. Yani bu konuyu gündemime almam, gazetelerin popüler tarih yazarlar�n�nkine benzer bir malumatfüru�lu�un sonucu de�il, tarihsel süreçteki bilinçli bir tahrifattan kaynaklanan bir yanl���n tashihi ihtiyac�na dayanmaktad�r.

Hadis kaynaklar�yla ilgilenenlerin bilece�i üzere, kaynaklarda kimi beldelerin faziletlerine dair çe�itli hadis rivayetleri yer almaktad�r. Hz. Peygamber sonras� dönemde Emevi saltanat�n�n karargâh� haline gelmi� olan �am'a dair olanlar�n, söz konusu rivayetler içinde önemli bir yer tuttu�u görülmektedir.

"�am'�n fazileti"ne dair bu rivayetler, hadis edebiyat�n�n olu�tu�u �artlar çerçevesinde de�erlendirildi�inde, Emeviler'in �slami aç�dan me�ruiyet ihtiyaç ve aray��lar�na denk dü�en içeriklere sahip olduklar� görülmektedir. Söz konusu rivayetlerde �am, meleklerin korumas� alt�ndaki bir belde olarak gösterilmekte, �am'a göç etmek te�vik edilmekte, Müslümanlar aras�nda fitneler ortaya ç�kt���nda iman�n �am'da olaca�� ifade edilmekte, �am kahramanl���n karargâh� olarak tan�mlanmakta, Müslümanlara ortaya ç�kacak kampla�mada �am'�n taraf�nda olmalar� önerilmektedir.

Söz konusu rivayetlerden birkaç� �öyle:

"Zeyd �bnu Sabit'in �öyle dedi�i rivayet edilmi�tir: 'Biz bir gün Rasulullah (s)'�n yan�nda idik. Parçalar üzerinde Kur'an (ayetlerini) tanzim ediyorduk. Rasulullah: '�am'a ne mutlu' buyurdular. Ben 'Bu mutluluk nereden geliyor ey Allah'�n Rasulü' diye sordum. 'Çünkü' buyurdular, 'Rahman'�n melekleri onun üzerine kanatlar�n� geriyorlar.'" (Tirmizi, Menak�b, 3949) (1)

"�bnu Havâle'nin �öyle dedi�i rivayet edilmi�tir: 'Rasulullah (s) buyurdular ki: 'Bu i�, sizin bir k�s�m toplu gruplara ayrilman�za müncer olacak. �am'da bir grup, Yemen'de bir grup, Irak'ta bir grup'. Ben: 'Ey Allah'�n Rasulü, o güne erdi�im takdirde (bunlardan en hay�rl�s� hangisi ise, �imdiden) bana seçiverin' dedim. 'Öyleyse' dedi, "sana �am'� tavsiye ederim. Çünkü oras� Allah'�n arz�nda mümtaz k�ld��� yerdir. Allah, kullar� aras�nda seçkin olanlar� oraya tahsis eder. Ancak (oraya gitmekten) imtina ederseniz, size Yemen'inizi tavsiye eder, (oradaki) havuzlar�n�zdan için derim. Zira Allah, �am ve ahalisini (fitnelerden, koruma hususunda) bana garanti verdi." (Ebu Davud, Cihad 3, 2483)

"�am mutlaka fetholunacakt�r. Orada konak yerleri seçece�iniz zaman D�ma�k, denen bir yer aray�n. Oras� kahramanl�klarda Müslümanlar�n karargâh�d�r." (�bn Hanbel, Müsned 4, sh. 335)

"Seleme �bnu Nüfeyl el-Kindî anlat�yor: 'Rasulullah (s) buyurdular ki: 'Ümmetimden bir grup, hak yolunda mücadeleye (hiç ara vermeden) devam edecek, Allah da, onlar(la mücâdele sebebi) ile baz� kavimlerin kalplerini sapt�racak ve bunlardan (al�nanlarla) onlar�n r�zk�n� sa�layacakt�r. Bu hal k�yamet gününe, Allah'�n va'dinin gelme an�na kadar devam edecektir... Mü'minlerin (fitne s�ras�nda emniyette olacaklar�) as�l yerleri �am'd�r." (Nesâî, Hayl 1; 6, 214-215)

Birkaç örne�ini verdi�imiz bu rivayetlerin içerikleri dönemin �artlar� içerisinde de�erlendirildi�inde, Hz. Ali'nin hilafetine kar��, Hz. Osman'�n katlini ve kanl� gömle�ini istismar ederek �am valisi Muaviye b. Ebu Süfyan önderli�inde isyan bayra�� açm�� olan Ümeyyeo�ullar�n�n kendilerine �slami aç�dan me�ruiyet sa�lama ve taraftar toplama siyasetinin izlerini görürüz. Yani bu rivayetler, siyaseten üretilmi� ve dönemin �artlar� gere�i kolayl�kla Hz. Peygamber'e (s) atfedilmi� siyasi propaganda malzemelerinden ibarettir.

Özellikle de, Müslümanlara "�am'�n taraf�nda yer almay�" tavsiye eden rivayetteki Emevi kurnazl��� gözden kaçacak cinsten de�il! �lla taraf olacaksan�z �am'�n taraf�nda yer al�n, aksi halde tarafs�z kal�p gidin Yemen'in havuzlar�ndan su için, sefa sürün! Fakat hiçbir �ekilde Irak'taki grubun, yani Hz. Ali'nin yan�nda olmay� dü�ünmeyin!

Türkiyeli Müslümanlar içinden kimi yazar ve hatiplerin, içeriklerini sorgulama gere�i duymadan Suriye halk�n�n Baas diktas�na kar�� verdi�i mücâdeleyi destekleyen yaz� ve konu�malar�nda yer verdi�i bu rivayetler, muhtemeldir ki Baas rejimi ve ona ba��ml� resmi Suriye ulemas� taraf�ndan da Baas rejimine destek amaçl� olarak kullan�lmakta, gündem edilmektedir.

Dikkat edilirse bu hadis rivayetlerinde, Emeviler ve onlar�n merkezi durumundaki �am �ehri kutsanmakta ve Müslümanlardan hilafet mücadelesinde �am grubunun, yani Emevilerin yan�nda yer almalar� istenmektedir. Bu rivayetlerin apaç�k s�r�tan, hangi amaçla ve kimler taraf�ndan uydurulduklar�n� adeta hayk�ran içeriklerini sorgulama ihtiyac� duymadan, bunlar�n halen Hz. Peygamber'in sözleri diye gündem edilmesi dü�ündürücüdür.

Hz. Peygamber'in nice zorluklarla meydana getirdi�i �slami toplumsal ve siyasal yap�y� ortadan kald�rarak yerine kendi saltanatlar�n� bina eden ba�ta Muaviye olmak üzere Emevileri, bir de Nebevi siyasetini yerle yeksan ettikleri Hz. Peygamber'e kutsatt�ran bu rivayetlerin, geçmi�te hadis külliyatlar�na hadis tan�m�yla al�nm�� olmas� ve günümüzde de kimi Müslümanlar�n yaz� ve konu�malar�nda Hz. Peygamber'in sözü iddias�yla yer al�yor olabilmesi, hadis rivayetlerinin Kur'an'a ve Nebevi sünnete arz�n�n ihmal edilemez ve kaç�n�lamaz bir ihtiyaç oldu�unun aç�k göstergelerinden biri olarak kar��m�zda durmaktad�r.

Dipnot:

1- Yaz�da yer verdi�imiz rivayetlerin yer ald��� kaynaklar konusunda, Prof. Dr. �brahim Canan'�n Akça� Yay�nlar� bas�m� "Kütüb-i Sitte Tercüme ve �erhi" eserinden faydalan�lm��t�r.