��kr� H�SEY�NO�LU

01 Haziran 2025

PKK MESELES� TAMAM, DARISI K�RT MESELES�NE

Ba��ndan beri, K�rt meselesine yakla��mda yayg�n yanl��lardan birinin K�rt meselesi ile PKK meselesini ay�rt etmemek oldu�unu ifade etmeye �al��m���md�r.

Bu konuda �slami kesimlere y�nelik de, 1- K�rt meselesine ilgisiz kalma yanl���na d��enler, 2- K�rt meselesiyle PKK meselesini tefrik etmeyip meseleyi PKK’n�n varl�k-yokluk zemininde ele alma yanl���na d��enler, 3- Az say�da, meseleyi asli zemininde ele al�p PKK meselesiyle birbirine kar��t�rmayanlar �eklinde bir s�n�fland�rma yapm�� ve M�sl�manlar� ikaz etmeye gayret etmi�imdir.

Mesela 2010 y�l�nda kaleme ald���m“Hangi K�rt Meselesi?” ba�l�kl� makale tam da bu hususa odakl�yd�. S�z konusu makalede �u tesbitlere yer vermi�tim:

“Son d�nemde M�sl�manlar aras�nda K�rt meselesinde yeterince insiyatif al�n�p al�nmad��� konusunda ciddi tart��malar ya�an�yor. M�sl�manlar�n bu meseleyle ilgilenmek konusunda ge� kald��� �zele�tirileri e�li�inde daha g��l� insiyatif al�nmas� �a�r�lar� yap�l�yor.

Bir halk�n varl���na, diline, k�lt�r�ne kar�� neredeyse bir as�rd�r y�r�t�len inkârc� ve asimilasyoncu politikalar�n �r�n� olan bir meselede, asl�nda insiyatifin tamam�yla M�sl�manlarda olmas� arzulan�rd�. Ne var ki K�rt meselesi silahlar�n g�lgesinden bir t�rl� kurtar�lamad���, silahlar�n vesayetine mahkûm edilen bir mesele olarak varl���n� s�rd�rd��� i�in bu pek m�mk�n olam�yor.

Bug�n gelinen noktada silahlar�n/silahl� g��lerin mesele �zerindeki vesayeti, K�rt meselesinden ba��ms�zla�an ve onu a�an bir boyuta ula�m�� bulunuyor. Bu meseleden beslenen devlet i�indeki kontrols�z sava� organizasyonlar� gibi, sorunun �retip palazland�rd��� PKK adl� �rg�t de “kirli sava�” s�recinde K�rt meselesinin ��z�m�nden ba��ms�zla�an bir sorun halini alm�� bulunuyor.

Dolay�s�yla �ncelikle K�rt meselesiyle, mesele etraf�nda olu�an ve fakat bu meseleyi a��p ondan ba��ms�zla�arak ba�l� ba��na bir sorun halini alan silahlar�n vesayeti sorununun ayr��t�r�lmas� gerekiyor. Aksi halde insiyatif silahlarda olmaya devam etti�i m�ddet�e K�rt meselesi ��z�ms�zl��e mahkûm olmaya devam edecektir.

K�rt meselesini t�kayan mesele �zerindeki silahl� vesayetin devre d��� b�rak�lmas� ise ancak, meselenin ��z�m�nden yana olan kesimlerin, bu vesayeti g��s�zle�tirip a���a d���recek yakla��m ve �abalar�yla m�mk�n olacakt�r.

Bu noktada, K�rt meselesi denilince neyin kastedildi�i �ok �nemlidir. Zira ortada tek bir K�rt meselesi yoktur. K�rt halk�n�n K�rt meselesi ile PKK’n�n K�rt meselesi ayn� �eyler de�ildir.

Bizim taraf olmam�z, insiyatif almam�z gereken mesele, K�rt halk�n�n K�rt meselesidir. ��te bu noktada s�n�rlar�n yeterince belirlenmemesi, bu farkl�l���n g�zden ka��r�lmas�, insiyatif tart��malar�n�n sa�l�kl� bir zeminde y�r�mesine de engel te�kil etmektedir.

Bug�n K�rt halk�n�n talepleriyle PKK’n�n talepleri ayn� �eyler de�ildir. PKK K�rtlerin haklar� yerine kendi haklar�n�n pe�ine d��m��, kendi “K�rt meselesi”ni dayatan bir yakla��m sergilemektedir. Bu noktada ��z�m yanl�s� toplumsal kesimlerin K�rt meselesini PKK sorunundan ayr��t�racak yakla��mlar geli�tirememesi, halk�n K�rt meselesini iyice ��z�ms�zl��e itmektedir.

Yukar�da da belirtti�imiz gibi, ��z�m i�in, sorunu ��z�ms�zl��e mahkûm eden mevcut taraf ve akt�rlerin K�rt sorunu �zerindeki insiyatifini zay�flatmak �ncelikli �artt�r. Bunun i�in de, K�rt meselesi ile, bu meselenin ��z�m�nden �oktan ba��ms�zla�arak yeni bir sorun niteli�i kazanm�� olan PKK meselesinin kesin �izgilerle ayr��t�r�lmas� ve K�rt meselesini PKK’n�n s�ylem ve hedefleri d�zleminde ele almaktan titizlikle ka��nmak gerekmektedir.”

Bu tesbit ve tan�mlamalardan sonra da, K�rt meselesinin ger�ek ��z�m�n�n, ger�ek mânâda �slam karde�li�inin ve �slam hukuk ve dolay�s�yla adaletinin hâkim k�l�nd��� �slamla�ma zemini oldu�unu belirtmekle birlikte, mevcut �artlar i�erisinde de meseleyi i�inden ��k�lmaz olmaktan ��kar�p diyalo�a elveri�li bir zemine ta��man�n m�mk�n oldu�una i�aret etmi� ve �unu kaydetmi�tim:

“Meselenin ��z�m�nden yana olan toplumsal kesimlerin bunun i�in �ncelikle, halk�n K�rt meselesiyle PKK’n�n K�rt meselesini ayr��t�racak ve b�ylece silahlar�n ��z�me ge�it vermeyen vesayetini a���a d���recek yakla��mlar geli�tirmeleri gerekmektedir.”

Ne yaz�k ki K�rt meselesinde s�recin ba��ndan bug�ne yap�lan en b�y�k yanl��, meselenin asli muhatab� olan K�rt halk� yerine, K�rt meselesinin �tesinde ba�l� ba��na bir sorun kayna�� haline gelmi� olan PKK’n�n muhatap al�nm��, meselenin bu kanl� �rg�t �zerinden ��z�lmeye �al���lm�� olmas�d�r diyebiliriz.

Bu yakla��m, K�rt meselesi �zerindeki PKK vesayetini ortadan kald�rmak yerine bu vesayeti daha da peki�tirmek neticesini do�urmu� ve meselenin ��z�m�n� zorla�t�rm��t�r.

��z�m Aray��lar�

T�rkiye’de sistem akt�rleri, 1984’te ba�layan PKK sald�r�lar�ndan bug�ne kadar “PKK meselesini” ��zmek ad�na askeri ��z�m d���nda �e�itli siyasi ad�mlar att�, “��z�m s�re�leri” i�letmeye �al��t� bilindi�i �zere.

Bu s�re�ler i�erisinde �ne ��kanlardan ilki, d�nemin Cumhurba�kan� Turgut �zal’�n 1993’te ba�latt��� a��l�md�, lakin bu a��l�m �zal’�n ayn� y�l�n Nisan ay�ndaki �l�m� ve PKK’n�n May�s ay�nda Elaz��-Bing�l karayolunda birliklerine yolculuk halindeki sivil giyimli 33 acemi askeri al�ak�a katletmesiyle sonu�suz kald�.

Daha sonra 1999 y�l�nda T�rkiye’nin bask�s� sonucu Suriye’den ��kar�lan Abdullah �calan’�n 15 �ubat 1999’da Kenya’da T�rkiye’ye teslim edilmesi sonras� �calan’�n, “devlete hizmete haz�r oldu�u” ve “�rg�t�n sava� stratejisinin miad�n� doldurdu�u” y�n�ndeki a��klamalar� sonras� bir �at��mas�zl�k s�reci ba�lad�.

Ayn� y�l PKK ate�kes ilan etmi�, 2002 y�l�nda ise o zaman �rg�t�n Avrupa s�zc�s� olan R�za Erdo�an “silahl� m�cadelenin bitti�ini” a��klam��t�. Ne var ki 2004 y�l� Haziran ay�nda ate�kes bir kere daha bozuldu ve �at��malar yeniden ba�lad�.

2005 y�l�na gelindi�inde, AKP’nin h�k�mette oldu�u bu s�re�te d�nemin ba�bakan� Tayyip Erdo�an’�n Diyarbak�r’da yapt��� bir konu�mada K�rt meselesinin herkesin meselesi oldu�unu s�ylemesi sonras� K�rt�e ��retim ve televizyon kanal� gibi ad�mlar at�lmaya ba�land�.

Bu, s�re�te belki yap�lan en do�ru ��z�m ad�m�yd�. Zira “PKK meselesi”ne de�il as�l meseleye, yani K�rt meselesine odaklanm��t�. PKK’y� de�il, do�rudan do�ruya sorunun as�l muhatab� olan K�rt halk�n� muhatap alm��t�. Olmas� gereken de, bu minvalde s�recin s�rd�r�lmesiydi.

Bu yap�lmak yerine, 2009 y�l�nda, olmas� gerekti�i gibi K�rt halk�n� muhatap al�p onlar�n do�al/f�tri haklar�n� iade edip g�vence alt�na almaya d�n�k ad�m ve a��l�mlar yapmak yerine, bir kez daha “PKK meselesi”ne odaklanarak bu kanl� �rg�t� muhatap alan bir a��l�m daha denendi.

2009-2011 y�llar� aras�nda PKK ile M�T yetkileri aras�nda Norve�’in Oslo kentinde g�r��meler ger�ekle�tirildi. Ancak belirtti�imiz gibi, yanl�� muhatab�n se�ilmesi, ilk d��menin yanl�� iliklenmi� olmas� sebebiyle s�re� yine t�kand� ve ba�ar�s�zl�kla neticelendi.

Ard�ndan benzer, fakat daha g��l� bir ��z�m denemesi 2013-2015 y�llar� aras�nda ger�ekle�tirildi. Epey de mesafe al�nm�� olmas�na ra�men bu deneme de, K�rt halk� yerine PKK’n�n muhatap al�nm�� olmas� ve K�rt meselesinin ��z�m�yle PKK meselesinin de ��z�lece�i yakla��m� yerine, PKK meselesinin ��z�m�yle K�rt meselesinin de ��z�lece�i yanl�� varsay�m�na dayand��� i�in amac�na ula�mad� ve 2015 y�l�nda ��kt�.

Ve nihayet ge�ti�imiz ay (12 May�s 2025) PKK’n�n kendini fesh karar�n� duyurmas�yla �nemli bir a�amaya gelen yeni “��z�m s�reci”…

S�re�, MHP genel ba�kan� Devlet Bah�eli’nin 1 Ekim 2024 tarihinde TBMM a��l���nda s�rpriz bir �ekilde DEM Parti s�ralar�na y�nelip parti y�neticileriyle tokala�mas�yla ba�lad�. Bah�eli’nin sonraki ad�m ve a��klamalar�, bunun anl�k bir jest olman�n �tesinde, stratejik bir ad�m oldu�unu ortaya koydu.

Bah�eli yeni bir “��z�m s�reci”nin fitilini ate�lemi�ti. O kadar ki “Abdullah �calan Meclis’e gelip Dem grubunda konu�sun, PKK’y� fesh etti�ini a��klas�n” diyebilecek kadar ��tay� y�kseltti.

2013-2015 y�l�ndaki s�re�ten a�z� yanm�� olan Cumhurba�kan� Erdo�an ise geli�melere epey bir s�re temkinli yakla�t�, tabir yerindeyse topa girmekten imtina etti. Nihayet s�rece ikna olmu� olmal� ki, �nce �mral� g�r��melerine ye�il ���k yakt�, ard�ndan da DEM Partili yetkilileri kabul edip s�rece dair olumlu a��klamalarda bulunarak s�reci fiilen ba�latm�� oldu.

Abdullah �calan’�n PKK’n�n feshini talep eden, ba��ms�z devlet, federasyon, �zerklik gibi PKK taleplerinin art�k ge�erlili�ini yitirdi�ini ifade eden ve “ortak vatan ve devlet” vurgusu yapan mektubu ve nihayet 12 May�s’taki fesh karar�yla s�re� �nemli bir noktaya gelmi� oldu.

Raf �mr�n� Tamamlayan Aparat

Bakt���m�z zaman bu s�recin de, temelde K�rt meselesine de�il, PKK meselesine odakland���n�, K�rt meselesini onun �zerinden ��zme yakla��m�na sahip oldu�unu g�r�r�z. Lakin �unu belirtmeliyiz ki, bu defa �nceki s�re�lerden farkl� noktada bulunulmaktad�r. ��yle ki AKP h�k�metleri s�recinde K�rt meselesinin sistem i�i, dolay�s�yla k�smi ��z�m� noktas�nda �nemli ad�mlar at�ld��� yads�namaz.

PKK/DEM’in K�rt halk�n� eskisi kadar mobilize edemedi�i, son y�llarda yap�lan �e�itli eylem �a�r�lar�n�n kar��l�ks�z kalmas�yla a��k �ekilde g�r�ld�. K�rtlerin f�tri haklar� konusunda yap�lan iyile�tirmeler PKK’n�n �nemli �l��de zemin kaybetmesine yol a�t��� gibi, g�venlik operasyonlar� ve s�n�r �tesi askeri konu�lanman�n da PKK’y� ciddi anlamda zay�flatt��� bir ger�ektir.

S�re�te ba�ta Erdo�an ve Bah�eli olmak �zere sistem akt�rlerinin PKK’n�n silah b�rakmas� ve feshi konusunda alttan al�c� de�il, askeri ��z�m� hat�rlat�c� a��klamalar yapm�� olmas� da zaten bu yeni s�re�te PKK’n�n pazarl�k yapacak bir konumda olmad���n�n karineleridir.

PKK’n�n fesh deklarasyonunda dile getirdi�i “1924 Anayasas�” ve “Lozan” gibi vurgular ise, kuyru�u dik tutma �abas�ndan ba�ka bir anlam ta��mamaktad�r. Evet, PKK tasfiye olmu�tur. Zira son kullanma tarihi, raf �mr� dolmu�tur!

PKK bir �rg�t m�d�r? Bence PKK bir aparatt�r. Yerel ve k�resel g�� odaklar�n�n ihtiyaca g�re kulland���, fason i� verdi�i bir aparat… Aparatlar�n �mr� de kar��lad�klar� ihtiya�lar�n �mr� kadard�r neticede. ��te PKK da, nihayetinde raf �mr� sona ermi� olan bir aparat olarak tarihin ��pl���ndeki yerini almaktad�r.

1978 Kas�m’�nda Lice’nin Fis k�y�nde PKK ad�yla bir �rg�t olarak kurulana kadar K�rt illerinde “Apocular” olarak faaliyet g�steren, 1980 darbesinden bir y�l �nce Abdullah �calan’�n T�rkiye’den ka��p Baas Suriye’sine s���nmas�yla orada ve L�bnan’�n Bekaa vadisinde yap�lanma imkân�na kavu�up A�ustos 1984’te T�rkiye’de “sosyalist bir K�rdistan kurma” hedefiyle tedhi� eylemlerine ba�layan �rg�t, ba��ndan itibaren kurmu� oldu�u yerel ve k�resel ba�lant� ve ili�kilerle tam anlam�yla bir aparat i�levi g�rm��t�r.

Hen�z PKK ad�yla bir �rg�t olarak ilan edilmeden �nce b�lgede yukar�da belirtti�imiz gibi “Apocular” nitelemesiyle faaliyet g�steren bu yap�lanma, ilk olarak R�zgari, Kawa ve benzeri K�rt solu �rg�tlerini zay�flatan ve giderek de sahadan silen bir i�lev g�rm��t�r. Bu y�n�yle sistem a��s�ndan �nemli bir “hizmeti” yerine getirmi�tir.

Bunun yan� s�ra �ran “�slam” devriminin b�lge �lkelerinde dalga dalga etkilerinin g�r�ld��� 1979 sonras� s�re�te b�lgedeki �slami muhalefeti de bast�rarak yine sisteme �ok hayati bir hizmette bulunmu�tur. PKK’n�n b�lgede tahakk�m kurdu�u y�llar �ncesine bak�ld���nda, T�rkiye’deki en g��l�, aktif ve dinamik �slami uyan�� s�recinin K�rt illerinde ya�and���n� g�r�r�z.

Konuyla ilgili olarak �stanbul’da �slami kitaplar ne�reden yay�nevlerinin o d�nemdeki kitap sat�� oranlar�na bakmak yeterlidir. B�lge, bu konuda a��k ara �ndedir. B�lgedeki zaten geleneksel olarak var olan dindarl�k, �nce terc�me hareketleri ve ard�ndan �ran devriminin etkisiyle g��l� bir �slami hareket potansiyeli olarak kendini g�stermekteydi.

PKK bir aparat olarak en b�y�k “hizmeti”, K�rtlerin sek�lerle�tirilmesi/laikle�tirilmesi noktas�nda yapm��t�r. Kemalizmin 1920-30’larda �ngiliz/Frans�z tu�yanizmi ad�na T�rkiye’nin bat� illerinde oynad��� sek�lerle�tirme/laikle�tirme “misyonunu” PKK da do�u illerinde yerine getirmi�tir.

Bug�n K�rt halk� i�erisinde geleneksel dindarl�k yerine laik-bat�c� bir ideoloji olan K�rt�� sol PKK ideolojisi a��rl�k kazanm��sa, PKK “misyonunu” yerine getirmi� demektir. Bu sebeple “K�rt Kemalizmi” olarak nitelendirdi�imiz PKK ideolojisi T�rk Kemalizmi ile K�rt Kemalizminin kontroll� �at��mas� neticesinde sosyal planda b�lgeye egemen k�l�nm�� olmasayd�, ba�� �rt�l� K�rt kad�nlar�na ve K�rt amcalara hangi g�� hangi silahla “Benim Bedenim Benim Karar�m”, “Toplumsal Cinsiyet �zg�rl���” pankartlar� ta��tabilirdi!

PKK en temelde, �lkede �slamla�ma ihtimaline kar��, T�rk��l�k-K�rt��l�k kampla�mas�n�n do�urdu�u ka��n�lmaz bir netice olarak bat�da T�rk��l���n do�uda ise K�rt��l���n y�kseli�iyle sistemin ulus�u, bat�c�, laik niteli�ini besleyen bir aparat i�levi g�rm��t�r. B�ylece hem bat�da hem do�uda sek�lerle�menin/laikle�menin etkili “misyoneri” olmu�tur.

Gelinen noktada efendileri bu aparat�n i�levini tamamlad���na karar vermi� g�r�n�yorlar. Dolay�s�yla PKK perdesi, geride son derece kanl� bir miras, ac� ve g�zya�lar� b�rakarak kapanm�� bulunuyor. Bu durumda as�l meseleye, K�rt meselesine odaklanmak gerekiyor.

�u an ��z�len, K�rt meselesi de�il PKK meselesidir. K�rt meselesi ise, K�rtlerin f�tri kimlik ve haklar�n�n tan�n�p bir hukuka ba�lanmas�yla bir ��z�m yoluna konabilecek bir konudur.

Tabii ki bu meselenin as�l ��z�m�, etnik kimli�e dayal� ulus-devlet anlay��� yerine, “�slam milleti” zemininde ger�ek anlamda �slam karde�li�inin aktif hale getirilmesiyle, f�tri haklar� Rabbani ��reti ve �l��ler �er�evesinde g�venceye alan, kullar�n kullara tahakk�m�n� ortadan kald�ran �l�� ve hukuk dini olan �slam’�n egemen k�l�nmas�yla m�mk�nd�r.

Bununla birlikte mevcut i�leyi� i�erisinde de f�tri haklar� tan�yacak ve bu �er�evede hukuki bir zeminde e�it stat�de bir arada ya�amay� g�vence alt�na alacak d�zenlemeler yapmak m�mk�nd�r.