Mehmed Akif, milliyet�ili�in kar��s�nda olmu�, �mmmet�ili�i savunmu�tur
Mehmed Akif�i sahiplenen bir di�er �evre de milliyet�i �evrelerdir. Halbuki M. Akif milliyet�i anlay���n tam kar��s�nda duran �mmet�i bir insand�r ve kavmiyeti ileri s�rmenin �k�f�r� olaca��n� ifade eder.

TOKAD e�itim seminerleri Ahmet �RS��n sundu�u ��nc� �ahsiyetler: Mehmed Akif� semineriyle devam etti. Mehmed Akif�in son y�llarda M�sl�manlar�n g�ndemine girmeye ba�lad���n� belirten �RS, ge� kal�nm�� da olsa bu ilginin �nemli oldu�unu vurgulad�ktan sonra ana hatlar�yla M. Akif�le ilgili olarak a�a��daki tespitleri yapt�: a- M. Akif bir�ok kesim taraf�ndan sahiplenilen bir isim olmu�tur. Bu durum bize ister istemez �Hangi M. Akif?� sorusunu sordurmaktad�r. b- Resmi ideoloji, �stiklal Mar�� zorunlulu�undan dolay� M. Akif�i tan�tmak zorunda kalmakta, bunu da onun d���nce ve hayat�na d�n�k b�y�k t�rpanlamalarla yapmaktad�r. Cumhuriyetin kurulmas�ndan sonra de�er yarg�lar� ve y�nelimleri itibariyle M. Akif�le yeni y�netimin yollar� tamamen ayr�lm��, yeni rejim hi�bir �ekilde onun d���ncelerine m�samaha g�stermemi�, M. Akif�i memleketi terk etmek zorunda b�rakm��t�r. c- Gelenek�i �evrelerin M. Akif�i savunma ve tan�tma anlay��lar� problemlidir. Onu sevdi�ini iddia eden bu �evrelerle M. Akif aras�ndaki ba�lar esasen zay�ft�r. ��nk� M. Akif Kur�an�a vurgu yapan bir �airdir:
Do�rudan do�ruya Kur'an'dan al�p ilham�,
Asr�n idrakine s�yletmeliyiz �sl�m'�.
***
Ya a�ar bakar�z Nazm-� Celil'in yapra��na,
Y� �fler ge�eriz bir �l�n�n topra��na
***
�nmemi�tir hele Kuran, bunu hakk�yla bilin;
Ne mezarl�kta okunmak, ne de fal bakmak i�in.
***
�l�ler dini de�il, sen de bilirsin ki bu din
Diri do�mu�, duracak dipdiri, durduk�a zemin!
Bu anlay��a sahip bir insan�n gelenek�i �evrelerle irtibat�n�n kurulmas� zor, hatta imk�ns�zd�r. Daha da ileri bir durum da M. Akif�in Muhammed Abduh ve Cemaleddin Efg�n� ile olan ili�kisi, d���nsel yak�nl���d�r.
M�s�r'�n en muhte�em �stad� Muhammed Abduh,
Konu�urken neye dairse Cemaleddin'le;
Der ki tilmizine Afganl�:
"Muhammed Dinle!
�nk�lab istiyorum, ba�ka de�il, hem �abucak.
Herkesin malumudur ki bu isimler gelenek�i �evreler taraf�ndan sap�k, mezhepsiz, modernist gibi yaftalamalarla an�lmaktad�r. M. Akif�i sevdi�ini iddia eden gelenek�i �evrelerin de�erlendirmeleri resmi ideolojinin �retti�i milliyet�i reflekslerden ba��ms�z de�ildir. Bir �air olarak �iire bir M�sl�man olarak da tasavvufa olan yakla��m� da M. Akif�le gelenek�i �evreler aras�ndaki u�urumu g�zler �n�ne sermektedir:
�arap kokar b�t�n eslaf�n en temiz gazeli
***
S�rd�ler T�rk�e tasavvuf diye olgun ��ray�
Muttas�l �imdi hakikat kusuyor S�dk� day�
Mehmet Akif�in millet ve �mmet anlay���
Gelenek�i �evreler y�llard�r M. Akif�i sadece insani �zellikleriyle y�celtmi�ler, onun �slami kimli�ini b�y�k bir maharetle has�r alt� etmi�ler ve milliyet�i muhafazak�r bir refleksle sadece istikl�l �airi olarak anmaktan imtin� etmemi�lerdir.
M. Akif�i sahiplenen bir di�er �evre de milliyet�i �evrelerdir. Halbuki M. Akif milliyet�i anlay���n tam kar��s�nda duran �mmet�i bir insand�r ve kavmiyeti ileri s�rmenin �k�f�r� olaca��n� ifade eder:
�Arnavutluk� ne demek? Var m� �eriatta yeri?
K�fr olur ba�ka de�il kavmini s�rmek ileri�
�Arab�n T�rke; Laz�n �erkeze yahut K�rde
Acemin �inliye �st�nl��� m� varm��? Nerde!
M�sl�manl�k da �anas�r� m� olurmu� ne gezer
Fikr-i kavmiyeti tel�in ediyor peygamber�
Arab�n T�rke; Laz�n �erkeze yahut K�rde
Acemin �inliye �st�nl��� m� varm��? Nerde!
M. Akif�in d���nce d�nyas�n�n temelinde �slam birli�i, �mmetin Kur�an temelli bir �al��mayla b�t�n olarak hareket etmesi anlay��� varken, her seferinde M�sl�man milletlerin birbirleri i�in el-ayak olduklar�n� hayk�rd��� ger�e�i kar��m�zdayken nas�l b�yle bir iddiada bulunulabilir:
Art�k ey millet-i merhume, sabah oldu uyan!
Sana az geldi ezanlar diye �ts�n m� bu �an?
Ne Arapl�k, ne T�rkl�k kalacak, a� g�z�n�!
Dinle peygamber-i Zi�an��n ilahi s�z�n�
T�rk Araps�z ya�ayamaz. Kim ki �ya�ar� der, delidir!
Arab�n, T�rk ise hem sa� g�z�, hem sa� elidir
***
De�il mi ki cephemizin sinesinde iman bir
Sevinme bir, ac� bir, gaye ayn�, vicdan bir
De�il mi ki ko�an �erkez�in, Laz��n, T�rk��n
Arap�la, K�rt ile bakidir ittihad� bug�n
M. Akif�in bu de�erlendirmesinden sonra onu h�l� bir T�rk ya da Arnavut milliyet�isi g�rmek art niyet kasd�ndan ba�ka nas�l izah edilebilir?
Mehmet Akif�in din anlay��� Kur�an temellidir
-M. Akif�i de�erlendirebilecek tek �er�eve tevhidi �izgidir. Onun bir �m�r boyunca Kur�an�a yapt��� vurgu, Kur�an meali �al��malar� bu hususta de�erlendirmeler yapmak i�in yeterlidir:
Do�rudan do�ruya Kur'an'dan al�p ilham�,
Asr�n idrakine s�yletmeliyiz �sl�m'�.
***
Ya a�ar bakar�z Nazm-� Celil'in yapra��na,
Y� �fler ge�eriz bir �l�n�n topra��na
***
�nmemi�tir hele Kuran, bunu hakk�yla bilin;
Ne mezarl�kta okunmak, ne de fal bakmak i�in.
***
�l�ler dini de�il, sen de bilirsin ki bu din
Diri do�mu�, duracak dipdiri, durduk�a zemin!
Bu ifadelerden de �ok kolay bir �ekilde anla��laca�� gibi M. Akif�in din anlay��� Kur�an temellidir ve bu son derece a��kt�r. Akif, �slam d�nyas�n�n ya�ad��� ��r�menin Kur�an�dan uzak kalmaktan kaynakland���n� s�yler.
Akif�in �nc� olarak g�rd��� isimler onun zaten �izgisini do�rudan belirlemektedir:
�-�imdi As�m, edebiyat� b�rak, bir tarafa;
Daha cidd� i�imiz var, ge�elim ba�ka lafa.
Galiba s�yledi�im yoktu? Evet hi� yoktu:
M�s�r'�n en muhte�em �stad� Muhammed Abduh,
Konu�urken neye dairse Cemaleddin'le;
Der ki tilmizine Afganl�:
"Muhammed Dinle!
�nk�lab istiyorum, ba�ka de�il, hem �abucak.
�nce bizler d���p �slam'� da kald�rmazsak,
Nazariyyat ile bir �eyler olur zannetme!...
O ber�h�ni de art�k yeti�ir, dinletme!
��nk� muhtac-� tezah�r de�il isti'd�d�n...
"-��phe yok, hakk-� sem�h�leri var �stad�n...
Gidelim bir yere, hatta �u bizim S�dan'a;
Yeni bir medrese te'sis edelim Urbana.
Daha ��be� de faziletli m�cahid bulal�m,
Nesli tehz�b ile, i'l� ile me�gul olal�m,
��kar�p g�nderelim, h�s�l�, �eyhim, yer yer
Oradan alem-i �slama Cemaled-din'ler."
"-Bu, fakat, yirmiy�l ister ki kolay g�rm�yorum..
Yirmi g�nl�k i�e bak sen!" "-Kulunuz ma'zurum...�
M. Akif, �slam d�nyas� ve �slam d���nce tarihi i�in �nemli bu iki isimle aras�ndaki d���nsel yak�nl��� b�yle ifade eder. Zaten ��kard��� dergilerde bu isimlerin yan� s�ra Re�id R�za�dan da �eviriler yapmaktad�r. �iirleri ve hayat�ndaki �mmet�i anlay��� onun �slami kimli�i hakk�nda kendini hakikate kapatmam�� ki�iler i�in en a��k kanaatleri vermektedir.
-Asl�nda M. Akif, Efg�n� - Abduh �izgisinin bir uzant�s� olarak ilham�n� do�rudan Kur�an�dan alan, sadece ondan beslenen bir Kur�an nesli in�as� ba�lam�nda Seyyid Kutup�la birlikte an�lmal�, onun �nc�lerinden biri olarak kabul edilmelidir.
-M. Akif, Muhammed Abduh�un uzun soluklu bir e�itim a�amas�ndan sonra �slam �nc�lerini yeti�tirmek tercihinden yana olmakla birlikte hayat�n� Cemaleddin Efg�n�nin ihtil�lci karakteriyle ge�irmi�tir. Ya�ad��� �a��n ���l��� olan Akif, tembelle�en, miskinle�en M�sl�manlar� a��r bir �ekilde ele�tirir ve onlar� bir an �nce harekete ge�irmeye �al���r.
Mehmet Akif�e y�nelik ele�tiriler ve sorumlulu�umuz
Akif�in ele�tiriye a��k tercihleri de vard�r elbette. Cesur ele�tirilerini Osmanl� saltanat�� anlay���na d�n�k �vg�leri nedeniyle esirger. San�r�z ki bu ya�ad��� d�nemin a��r �artlar�ndan kaynaklanmaktad�r. Onun �ttihat Terakki �yeli�i de bu ba�lamda de�erlendirilebilir. Her an bir �eyler yapmak isteyen hareketli bir insan�n tercihlerinin bazen sa�l�kl� olamayabilece�i ger�e�i kar��m�zda durmaktad�r. Bu tercih Efg�n�nin ayn� s�iklerle M�s�r�da mason locas�na �ye olmas� tercihine benzerlik g�stermektedir.
�anakkale �iiri, her �eyi gerek�eleriyle de�erlendiren, tart��an M. Akif i�in problemli bir anlay��� bar�nd�r�r. I. D�nya sava��na giri� nedenimiz, �ttihat��lar�n tercihleri tart���lmal� iken bu sava�� ba�lam�ndan kopar�p �slam��n kurtulu� m�cadelesi gibi de�erlendirmesi do�ru de�ildir.
-Akif, �stikl�l Mar��n� yazd��� �lkesi taraf�ndan s�rg�ne g�nderilmesi bak�m�ndan san�r�z ki d�nyadaki tek �rnektir. Cenazesi bile kimseye duyurulmak istenmeden kald�r�lmak istenmi� ancak bir �niversite ��rencisi taraf�ndan tesad�fen ��renilmesi sonucu kalabal�k bir �niversite ��rencisi toplulu�u taraf�ndan co�kulu bir �ekilde kald�r�lm��t�r.
-M. Akif�in m�cadele ve d���nce miras� M�sl�manlar taraf�ndan l�y�k�yla de�erlendirilmelidir. Tercihlerinin bug�ne ula�an taraflar�ndan gerekli dersler ��kar�lmal�, ���tler al�nmal�, onun �slamc� karakterinin de�erli �rnekli�i resmi ideolojiyle milliyet�i muhafazak�r de�erlendirmelerin inisiyatifine terk edilmemelidir.
-
Beytullah Emrah 16-04-2008 22:02
Ahmet hocam�z g�zel bir sunum yaparak, "Hangi Mehmet Akif?" sorusunun do�ru cevab�n� verdi. Verimli bir seminerdi. �zellikle �stiklal mar�� kampanyalar�n�n had safhaya ula�t��� �u g�nlerde daha da anlaml�yd�...