`Fethet Devri` seminerinden notlar

Özgür-Der Çorum �ubesi 2009-2010 dönemine ait tarih seminerlerine her on be� günde bir Cumartesi ak�amlar� devam ediliyor. Bu haftaki semineri “ Fetret Dönemi ”  konu ba�l��� ile Ömer �slam sundu.

Osmanl�’n�n kuruldu�u 1400 y�llarda �slam Co�rafyas�ndan bahsederek konu�mas�na ba�layan Ömer �slam, Memlük Devleti ve Timur �mparatorlu�u hakk�nda dinleyicileri bilgilendirdi. Osmanl� Devletinin kurulu�una, sosyal, siyasi, ekonomik, askeri ve inanç yap�lar� hakk�nda bilgiler aktararak sunumuna devam eden Ömer �slam sözlerine �öyle devam etti.

“Y�ld�r�m Bayez�d ile yeni bir döneme ve yeni bir anlay��a geçildi. Bu dönemde içkili âlemler yayg�nla�t�. Bayez�d ile gazilik ve “gaza” anlay��� terk edilmeye ba�land�.  Gaza, Fetih ile yer de�i�tirdi. Gaza anlay��� sayesinde halk� tamamen H�ristiyan olan Diyar� Rum: Anadolu iki yüzy�lda hiç göç vermeden tamamen Müslümanla�t�. Ama sonralar� feth edilen topraklar H�ristiyan olarak kald� ve ilk onlar elden ç�kt�. Yeni fethedilen geni� topraklarda ya�ayan H�ristiyanlar, Müslümanla�may�nca “cizye” veriyordu. Bu dönemde cizye önemli bir devlet geliri oldu. Cizye veren H�ristiyan teba askerlikten muaf tutuluyordu. Bu, askeri olmayan geni� topraklar demekti. Bu asker aç���, 1. Murat zaman�nda Çandarl� Halil Pa�a’n�n teklif etti�i  “dev�irme” usulü ile a��ld�.

1. Bayez�d ile beraber Osmanl� Balkanlarda topraklar� geni�letti ve korkuya kap�lan Avrupal�lar�n olu�turduklar� Haçl� ordusu kar��s�nda Ni�bolu sava��n� kazand�. (1396) Bu zafer �slam dünyas�nda Bayez�d’a büyük prestij sa�lad�. Bunu iyi de�erlendirerek Anadolu’ya yönelerek Konya’y� i�gal ederek Karamano�ullar� Beyli�i’ne son verdi. Sivas’� ald�. Malatya ve civar�n� i�gal ederken Memluklerin arazisine girmi� oluyordu. Daha do�uda ise Erzincan’a ula�t���nda Timur’un nüfuz alan� olarak gördü�ü bölgeye girmi� oluyordu.

1402’de iki ordu Ankara Çubuk ovas�nda kar��la�t�. Timur alana daha önce gelerek düzenini alm��t�. Bayez�d, Do�u Anadolu’da Osmanl� topra�� d���nda sava�mak için do�uya yönelmi�ti. H�zla dönmek zorunda kald�. Ordusu yorgun ve tuttuklar� mevki elveri�siz idi. Bu stratejik hatadan sonra sava��n ba��nda ordu içindeki Tatar (Mo�ol) gruplar�n Timur’un ça�r�s� ile saf de�i�tirmeleri bozgunu getirdi. Ayr�ca Anadolu Beyliklerinin askerleri de Timur’a s���nm�� kendi beylerin yan�na ko�mu�lard�. Bozgunu gören �ehzadeler de askerlerini alarak kaçt�lar. Y�ld�r�m tutsak edildi. Timur ona iyi davranm��t�. Timur ordusu Kütahya’da konaklad�. Bu süre zarf�nda teslim olan �ehzadeler affedildi. Osmanl� hazinesine el konuldu. Bayez�d’�n ortadan kald�rd��� Anadolu beylikleri tekrar canland�r�ld�.

Timur’un gidi�inden sonra Bayez�d’�n üç o�lu aras�nda Fetret Dönemi olarak bilinen 10 y�l süren taht kavgas�n� Çelebi Mehmet kazanarak Osmanl�’y� tekrar canland�rd�. (1413)” diyerek sözlerine devam eden Ömer �slam, Osmanl�’n�n iktidar yap�s�na de�inerek, s�n�flar aras�nda ya�an�lan iktidar mücadelelerinden bahsederek �öyle devam etti.

“ Osmanl� Devleti’nde fethedilen topraklardan elde edilen ganimetin be�te biri Hünkâr’a kalan� ise erlere, subaylara ve Pa�alara ayr�l�yordu. Pa�alar, geçen zamanla birlikte giderek zenginle�iyordu. Çünkü öyle önemli bir giderleri yoktu. Ama Hünkâr’�n gideri çoktu.  2.Murat 19 ya��nda Padi�ah oldu�u zaman tamtak�r bir Hazine devral�rken Pa�alar�n servetlerini dönemin tarihçileri uzun uzun anlat�r. Ayr�ca kudretli ve yetenekli bir padi�ah oldu�u halde Pa�alar fevri davranabiliyordu. Pa�alar�n kimin taraf�nda olduklar� çok önemli idi. Y�ld�r�m Bayez�d’� tutarak, Yakup Çelebi’yi öldürtmü�lerdi. Timur felaketi Sonras�nda Mehmet Çelebi’yi tutarak Musa Çelebi gibi yetenekli ve h�rsl� bir �ehzadeyi harcam��lard�.

Bütün bunlardan anla��l�yordu ki 2.Murat Pa�alar kar��s�nda zor durumda kalm��t�. Onun yapmak istedi�ini o�lu 2. Mehmet �stanbul’u al�r almaz yapt�. �stanbul’un ku�at�lmas�na kar�� ç�kan kudretli Sadrazam Çandarl� Halil Pa�a idam edildi. Üstelik Bizans’tan rü�vet ald��� bahanesi ile hâlbuki Çandarl�’n�n serveti devasa idi. Bir bal���n içine s��abilecek kadar alt�n kar��l���nda casusluk yapt��� iddias� çok komik idi. Baz� tarihçiler �stanbul’un fethinden sonra birçok Bey ve Pa�an�n idam edildi�ini yazarlar. Bundan sonra hemen hemen tüm sadrazamlar, vezirler dev�irmelerden olacakt�. Kellesi Padi�ah’�n iki duda�� aras�nda olan bir sadrazam�n art�k; Osmanl� ailesinden ba�ka soylu, zengin, kudretli bir aile olmayacakt�. 

Fatih ile Osmanl� yeni bir yap�lanmaya girerek kendisinden sonra be� yüz küsür y�l daha sürecek �mparatorlu�un temelleri at�lm�� oldu. “ diyerek sözlerini tamamlad�.

Program, soru cevap bölümünden sonra sona erdi.