`Bir Arap-Yahudi�nin An�lar�`

Kaleme ald��� güçlü metinlerle Siyonizm’in ipli�ini pazara ç�karan ve �srail’in Filistin topraklar�nda gerçekle�tirdi�i çok boyutlu k�y�m� dünya kamuoyunun gündemine ta��yan Prof. Dr. Avi Shlaim’in “Üç Dünya, Bir Arap-Yahudi’nin An�lar�” adl� kitab�n� çok merak ediyordum. Fakat 2023’te Londra’da yay�nlanan kitab�n �ngilizcesini edinmekte ve okumakta h�zl� davranmad�m. Çünkü Türkiye’de Ortado�u çal��malar�n�n en önemli isimlerinden Zahide Tuba Kor taraf�ndan, yay�nlanmas�n�n üzerinden k�sa bir zaman geçtikten sonra tercüme edilmeye ba�lad���n� biliyordum. Eserin, Zahide Hoca’n�n yo�un eme�i ve dikkatiyle, harikulâde biçimde dilimize kazand�r�laca��ndan ve okurlara fikrî bir ziyafet sunaca��ndan emindim. Önceki gün, Küre Yay�nlar� etiketiyle piyasaya sunulan kitab�n son cümlesini de okuyup kapa��n� kapatt���mda, bekledi�ime de�di�ini keyifle ve memnuniyetle gördüm.

 

“Üç Dünya, Bir Arap-Yahudi’nin An�lar�”, Irak Yahudi cemaatine mensup seçkin bir ailenin o�lu olarak 1945’te Ba�dat’ta dünyaya gelen Avi Shlaim’in hayat�n�n üç farkl� evresini gözler önüne seriyor: Köklerinin s�ms�k� ba�l� bulundu�u Irak’ta geçen mutlu dönemler, 1948’de �srail’in kurulmas�yla birlikte bölgeye yay�lan gerilimin do�rudan bir yans�mas� olarak Yahudi cemaatinin Irak’� terk etmesinin ard�ndan �srail’de kar��la��lan yabanc� ve d��lay�c� atmosfer, nihayet 16 ya��ndaki gencecik Avi’nin liseyi okumak üzere gitti�i Londra’da içine girdi�i yepyeni hayat…

 

Kitab�n ilk yedi bölümü, yaln�zca Avi Shlaim’in aile ve sülalesinin ilginç öyküsüne odaklanmakla kalm�yor, ayn� zamanda Osmanl� sonras� Irak’�n nas�l �ekillendi�ini de gözler önüne seriyor. Irak Hâ�imî Krall���’n�n siyasî öyküsü, �ngiltere’nin Irak’a ve Irakl�lara reva gördü�ü a�a��lay�c� muamele, bunun neticesinde ülkede meydana gelen karma�a… Ortado�u yak�n tarihine merakl� okurlar, ilk yedi bölümde -yer yer gözlerini fal ta�� gibi açarak izleyecekleri- birbirinden s�ra d��� ayr�nt�larla kar��la�acaklar.

 

“Elveda Ba�dat” ve “Vadedilmi� Topraklar” ba�l�kl� sekizinci ve dokuzuncu bölümlerde, 21 Temmuz 1950 günü Avi ve ailesinin Ba�dat’� terk ederek K�br�s üzerinden �srail’e intikalleri ve sonras�nda �srail’de içine yuvarland�klar� iklimin çarp�c� detaylar� yer al�yor. �srail’in A�kenazi (Avrupal�/seküler) müesses nizam�n�n Do�u’dan ve bilhassa Müslüman ülkelerden gelen Yahudileri sert biçimde d��lad���n� gözlemleyen ve bunu çocukluk y�llar�ndan itibaren travmalar halinde kendi �ahs�nda da ya�ayan Avi, annesinin ölünceye kadar �srail’den “A�kenazilerin ülkesi” �eklinde bahsetti�ini ve ciddi zorluklarla yüzle�ti�i bu yeni ülkeyi hiç benimsemedi�ini aktar�yor. Irak Yahudilerinin �srail’e “sürüklendi�ini”, çok küçük bir az�nl�k hariç kahir ekseriyetin asla ülkelerinden ayr�lmak istemedi�ini, ancak buna mecbur b�rak�ld�klar�n�, dahas� Siyonist �srail devletiyle hiçbir ideolojik ve duygusal ba� da kuramad�klar�n� söylüyor Shlaim.

 

Kitab�n hiç ku�kusuz en dikkat çekici k�sm�, “Ba�dat Bombalamas�” ba�l���n� ta��yan 7. bölüm. Avi Shlaim burada Nisan 1950 ilâ Haziran 1951 aras�nda Ba�dat’taki Yahudi hedeflerine, sinagog ve al��veri� merkezlerine, �ngiliz ve Amerikan misyonlar�na düzenlenen bombal� sald�r�lar�n tamam�na yak�n�n�n Siyonist yeralt� örgütüne ba�l� terörist eylemciler taraf�ndan gerçekle�tirildi�ini somut delillerle ortaya koyuyor. �srail’den gönderilen sabotajc� timlerin, “Yahudilerin göçünü h�zland�rmak için” kendi dinda�lar�na gözlerini k�rpmadan sald�rd���n� ve yak�n zamana kadar Müslümanlarla Yahudiler aras�nda hiçbir gerilimin ya�anmad��� Irak’taki atmosferin böylece zehirlendi�ini yazan Shlaim, o dönemde eylemlerde bizzat yer alm�� bir ismin tan�kl�klar�n� da aktar�yor. Gördü�ü ve bildi�i her �eyi, �srail’de tesadüfen kendisiyle tan��an Shlaim’e aktaran 89 ya��ndaki bu “emekli” eylemcinin ismi ise Yaakov Karkoukli yani Yakub Kerküklü.

 

“Demir Duvar” adl� kült eserinde Siyonist tarih anlat�s�n� boks ringine ç�kar�p yumruklayan Avi Shlaim, “Üç Dünya, Bir Arap-Yahudi’nin An�lar�”nda ayn� �eyi kendi aile öyküsünün alt�n� çizerek yapm��. Bu da, muhtevan�n tesirini ve ak�lda kal�c�l���n� art�rm��. “Üç Dünya, Bir Arap-Yahudi’nin An�lar�”, Ortado�u ve Filistin çal��an herkesin mutlaka okumas� gereken güçlü, vurucu ve dokunakl� bir metin.

 

(Taha K�l�nç / Yeni �afak)