Emperyalist ABD`nin Irak`� i�galinin 15`inci y�l�

Irak'�n, ABD ve �ngiltere öncülü�ündeki koalisyon güçlerince i�galinin üzerinden 15 y�l geçti. Saddam Hüseyin'in biyolojik silahlar üretti�i iddias�yla ba�lat�lan ve 9 y�l süren kanl� i�gal, ülkeye sözü verilen "demokrasi" yerine sivillere büyük bedeller ödetecek kaos getirdi.

 ABD, Irak'taki Baas rejimi lideri Saddam Hüseyin'in çe�itli gerekçelerle görevden al�nmas� için 1990'dan itibaren büyük bir haz�rl�k içine girdi. ��galden önce 13 y�ll�k bir ambargonun uyguland��� Irak, hem ekonomik hem de ya�am standartlar� konusunda büyük tahribatlar ald�.

Ambargodan sonra ise yine ABD ve ona destek veren �ngiltere, Birle�mi� Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) karar�n� beklemeden Irak'� i�gal etmek için dü�meye bast�.

Irak'a "istikrar ve demokrasi" getirilece�i vadedilen operasyona da "Irak'� Özgürle�tirme Operasyonu" ad� verildi. Ancak bu askeri müdahale yüz binlerce sivilin hayat�n� kaybetmesi, milyarlarca dolar�n harcanmas� ve son olarak terör örgütü DEA�'�n ortaya ç�kmas�na zemin haz�rlad�.

BMGK, Irak'�n Kuveyt'i i�gal etmesinden tam 4 gün sonra 6 A�ustos 1990'da, daha çok ekonomi ve mali yapt�r�m uygulama karar� ald�. Irak'�n �ubat 1991'de Kuveyt'ten çekilmesine ra�men yapt�r�mlar May�s 2003'e kadar devam etti. BM Güvenlik Konseyi, bu dönemde ABD ve �ngiltere'nin engellemeleri nedeniyle Irak'�n tüm itirazlar�n� geri çevirdi.

Irak'ta 13 y�l boyunca uygulanan a��r ambargo nedeniyle kötüle�en ekonomik durum, halk�n hayat standartlar�n� dramatik bir �ekilde a�a��ya çekti, ülke altyap�s� büyük zarar gördü, vatanda�lara yönelik hizmetlerde ciddi aksamalar meydana geldi.

BM G�da ve Tar�m Örgütü (FAO), 1993 y�l�nda yay�mlad��� raporda, ambargo sonucu ülkedeki açl�k oran�n�n çok yüksek bir seviyeye ula�t��� uyar�s�nda bulundu. FAO, 1995'te yay�mlad��� raporda ise yar�m milyon Irakl� çocu�un dayat�lan ambargo nedeniyle açl�k ve kötü ya�am ko�ullar�ndan hayat�n� kaybetti�ini duyurdu.

ABD ve �ngiltere, Irak'�n i�gali için di�er ülkelerin deste�ini alabilmek için dönemin Irak lideri Saddam Hüseyin'in toplu ölümlere sebebiyet verebilecek nükleer silahlar geli�tirdi�i iddialar�n� ortaya att�.

Dönemin ABD Ba�kan� George W. Bush, 2001-2003 y�llar� aras�nda bu iddialar üzerinde bir dosya haz�rlatarak Irak i�galini yasal bir statüye kavu�turma mücadelesine girdi.

ABD D��i�leri Bakan� Colin Powell, 5 �ubat 2003'te BM Güvenlik Konseyi'nde yapt��� konu�mada, "Saddam Hüseyin'in biyolojik silahlara sahip oldu�undan hiç �üphe yok ve daha fazlas�n� üretebilecek kapasiteye sahip." iddias�nda bulundu.

�ddialar�n aksine, BM Silah Denetleme Komisyonu Ba�kan� Hans Blix, 14 �ubat 2003'te haz�rlad��� raporda, Irak'ta incelemelerde bulunan ekibinin herhangi bir biyolojik silah bulamad���n� aç�klad�. ABD ve �ngiltere, Irak'�n i�gali için BMGK'ye yeterli kan�tlar sunamad�. Bunun üzerine iki ülkenin öncülü�ünde kurulan koalisyon gücü BMGK'den onay ç�kmadan i�gal karar� ald�.

Bu kararla, Irak'�n i�galine uydurma bir bahaneyle giri�ilmesinin yan� s�ra BMGK'nin devre d��� b�rak�lmas� nedeniyle uluslararas� hukuk da çi�nendi.

ABD Ba�kan� Bush, 17 Mart 2003'te Saddam Hüseyin ve ailesine 48 saat içinde ülkeyi terk etmeleri, aksi takdirde askeri müdahaleyle kar�� kar��ya kalacaklar� uyar�s�nda bulundu. Bush, bu ça�r�dan tam 2 gün sonra 19 Mart'ta ise ABD ve ona destek veren koalisyon güçlerinin Irak'a kar�� askeri operasyon ba�latt���n� duyurdu.

Ülkenin tamam�n� ele geçiren koalisyon güçleri, 13 Aral�k 2003'te Saddam'� do�du�u Tikret'te yer alt�nda gizlenirken yakalad�. Saddam'�n ailesiyle Baas rejiminden birçok üst düzey yetkili Ürdün'e kaçarak iltica etti. Hükümet ve ordunun tamam� la�vedildi.

ABD'den yakla��k iki y�l görev yapacak Paul Bremer, Geçici Koalisyon Yönetimi'nin ba�kanl���n� yapt�. Saddam Hüseyin, çe�itli suçlardan yakla��k 3 y�l boyunca yarg�land�ktan sonra 30 Aral�k 2006'da idam edildi.

Irak'ta i�galle birlikte ba�layan ABD askerlerinin varl��� yakla��k 9 y�l sonra 18 Aral�k 2011'de son buldu. Ülkeyi kanl� bir kaosa sürükleyen i�gal, say�lar� net olarak bilinmemekle birlikte binlerce sivilin hayat�n� kaybetmesine, çok daha fazlas�n�n göç etmesine yol açt�.

Irak Sa�l�k Bakanl���'n�n verileri üzerinde çal��ma yapan ba��ms�z "Iraqcountybody" organizasyonuna göre, Irak'ta 2003-2011 y�llar� aras�nda çat��malardan kaynakl� yakla��k 120 bin sivil hayat�n� kaybetti. Ayn� organizasyonun verilerine göre, 2018'e kadar hayat�n� kaybeden sivillerin say�s� 200 bine ula�t�.

��galin sona erdi�ini duyuran dönemin ABD Ba�kan� Barack Obama, 21 Ekim 2011'de yapt��� aç�klamada yakla��k 9 y�ll�k süre zarf�nda 1 milyona yak�n ABD'linin görev yapt��� Irak'ta 4 bin 400 askerin hayat�n� kaybetti�ini, 32 bininin yaraland���n� ve 1 trilyon dolardan fazla paran�n harcand���n� belirtti.

ABD öncülü�ünde 2005 y�l�nda yap�lan siyasi anla�mayla Ba�bakanl�k �iilere, Meclis Ba�kanl��� Sünnilere, Cumhurba�kanl��� makam� ise Kürtlere verildi.

Nuri el-Maliki, 22 Nisan 2006'da Ba�bakan seçildi. Sünniler ba�ta olmak üzere Kürtlerin ele�tiri oklar�n�n hedefi haline gelen Maliki, görev süresinin doldu�u 2014'e kadar mezhepçi yakla��m�yla a��r tepkiler ald�.

Ba�dat'ta Saddam döneminde Sünniler hakimiyeti elinde tutarken, Maliki döneminde ise dengeler tam tersine döndü. Saddam'�n devrilmesiyle büyük bir yaln�zl�k ve sahipsizlik hisseden Sünniler belki de bu i�galin en büyük faturas�n� ödedi.

Irak'ta üçüncü unsur olan Kürtler ise ABD öncülü�ünde 2005'te haz�rlanan anayasa sayesinde Erbil, Süleymaniye ve Duhok vilayetlerinden olu�an bölgede Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ni (IKBY) ilan ettiler. IKBY'deki siyasi ve güvenlik istikrar�ndan dolay� Kürtler, uzun y�llar boyunca Irak'�n en çok geli�en ve y�ld�z� parlayan taraf� olarak gösterildi.

ABD'nin 3 y�l öncesinde terk etti�i Irak'ta büyük y�k�mlara yol açan DEA�, ülkenin üçte birine tekabül eden Musul, Enbar ve Salahaddin vilayetleriyle Diyala ve Kerkük'ün bir k�sm�nda hakimiyet sa�lad�.

Irak Ba�bakan� Haydar el-�badi, 18 Aral�k 2017'de bilançosu çok a��r olan askeri operasyonlar sonucu DEA�'�n ülkedeki varl���n�n ortadan kald�r�ld���n� duyurdu. Örgütün varl���ndan dolay� ço�unlu�u Sünnilerden olu�an 5 milyonluk bir iç göçmen dalgas� ya�and�. Musul, Enbar ve Salahaddin vilayetlerinde bedeli 80 milyar dolar� bulan büyük y�k�mlar meydana geldi. Bunun yan�nda on binlerce sivil hayat�n� kaybetti.

ABD Savunma Bakanl���'ndan Aral�k 2017'de yap�lan aç�klamaya göre, ülkenin çe�itli bölgelerinde askeri üsleri yer alan ABD'nin Irak'ta yakla��k 5 bin 200 askeri bulunuyor. ABD askerleri do�rudan çat��malara girmek yerine daha çok askeri dan��man statüsünde görev yap�yor.

(Dünya Bülteni)